Педагог – білім айнасы
Білім – кез-келген қоғамның ажырамас бөлігі. Білім беру жүйесін өзгертпестен қоғам қарқынды дами алмайды. Қазіргі әлемдегі білім беру – әлеуметтік-экономикалық әл-ауқаттың өсуінің маңызды шарты, елдің тұрақты дамуының ресурсы. Д.Гиббен білім дегеніміз – кез-келген күнделікті жағдайда дұрыс әрекет ету қабілеті. Бізді қоршаған әлем өте үлкен жылдамдықпен өзгеруде, сәйкесінше оқыту тәсілі де өзгеруі керек.
Оқыту процесі диалогтық, ізденушілік, жобалық сипатта болуы керек. Біз тез өзгеретін әлемде өмір сүріп жатырмыз, жаңа технологиялар енгізіліп, білім көлемі артып келеді. Дәстүрлі мектеп – білімді түсіндіру мектебі біртіндеп өткенге айналуда; жаңа тарихи типтегі мектеп – даму мектебі күннен-күнге белсенді қарқын ала бастады. Білім саласына шығармашылық идеялары бар, жаңа оқу бағдарламаларын әзірлеуге және енгізуге мүдделі, инновациялық педагогикалық технологияларды қолдана алатын педагог қажет.
Педагог – әр уақытта сұранысқа ие мамандық. Педагог мен оқушы арасындағы қарым-қатынас көптеген ғасырлар бойы өмірлік маңызды тақырып болды. Әдістемелік әдебиеттерді талдаудан кейін педагогтың білім беру саласының маманы, мұғалім екендігін анықтауға мүмкіндік туды. Мұғалімнің жұмысы алғыссыз еңбек деген пікір бар. Өз өмірін педагогикалық қызметке арнаған адамдар ғана бұл шешімді жоққа шығара алады. В.А.Сухомлинский мектепте отыз жылдан астам жұмыс істеген кітаптарының бірін «Мен балаларға өз жүрегімді беремін» -деп осылай атады.
Балабақша – баланың жүйелі түрде білім – тәрбие алатын ең алғашқы қоғамдық ошағы десек артық емес. Қоғамымызда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен еліміздің білім беру саласының әлемдік білім кеңістігіне өтуі білім беру саласында, соның ішінде мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға уақыт талабына сай өзгерістер енгізіп, педагогтардың жүйелі жұмыс жасауына да жағдай жасалып отыр. Қазіргі таңда дүниежүзілік озық тәжірибелерге сүйене отырып, жаңа технологияларды пайдалану, яғни әр баланың өзіндік қабілетін дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасалынып келеді.
Қазіргі білім беру мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас пайда болып, оқытудың жаңа технологиялары қолданысқа еніп жатқанына бәріміз куәміз. Қазіргі заман педагогі – бұл ең алдымен шебер ұстаз. Ол өз кәсібінің негізгі міндетімен өте жақсы жұмыс істейді. Бұл басқаларға сабақ беру үшін берілген адам. Жақсы педагог балаларға таңғажайып қасиет – әлемді тану және даму қабілетін береді. Ол ақпаратты қабылдауға, өңдеуге және өз бетінше қолдануға үйретеді.
Бұған келесі сипаттамалары бар педагог ғана қол жеткізе алады: балаларды жақсы көреді және оларға қызығушылық танытады; әр түрлі жастағы балалардың психологиясын біледі; баланың жеке басының ерекшелігін бағалайды; балалардың мінез-құлқын байқап, қорытынды жасай алады; интеллектуалды әлеуетті бағалай алады және баланың жеке дамуының стратегиясын құра алады; балалармен оңай тіл табысады, олардың сүйіспеншілігі мен құрметіне қол жеткізеді; балалар командасын сәтті басқарады; өз мамандығын терең біледі;
Ия, кез-келген адам керемет суретші, керемет музыкант немесе нағыз тәрбиеші бола алмайды деп ойлау дұрыс. Балаға деген сүйіспеншілігі жоқ педагог дауысы жоқ әншіге, естімейтін музыкантқа, түс сезімі жоқ суретшіге ұқсайды –деп жазды В.А Сухомлинский. Қазіргі заман талабына сай тәрбиешілер заманауи білім беру технологияларын меңгеруі керек, оның көмегімен жаңа мемлекеттік білім беру стандарттарының талаптарын жүзеге асыруға болады.
Бұл проблемалық диалогтың танымал технологиялары, ойындық педагогикалық технологиялар, нәтижелі оқудың технологиялары, белсенділік технологиялары, сонымен қатар АКТ технологиялары. Мен компьютер балалардың интеллектуалды және шығармашылық дамуының қуатты жаңа құралы екенін мойындаймын, бірақ оны ауыстыру емес, тек педагогті толықтыру керек екенін есте ұстаған жөн. Біз баланы тек оқытып қана қоймай, оның денсаулығын сақтау үшін де жауапты екнімізді ұмытпауымыз керек. Демек, қазіргі заманғы балаларды тәрбиелеу міндеті гиперактивтіліктің төмендеуі, мазасыздықты жою, ерік қасиеттерін дамыту, зейінін шоғырландыру, баланың физикалық денсаулығын сақтау және нығайту үшін жағдайларды қамтамасыз ететін жұмыс жүйесін құру болуы керек.
Тәрбиелік мағынадағы іс-әрекеттерді үйрету арқылы біз оқытуды ынталандырамыз, біз баланы мақсат қоюға және оған жету жолдарын, соның ішінде құралдарды табуға үйретеміз, балаларға өзін-өзі бақылау мен бағалау дағдыларын қалыптастыруға көмектесеміз. Бұл қазіргі заманғы тәрбиешінің міндеті. Балаларды мектепке дайындай отырып, біз мектеп жасына дейінгі баланың бойында білім беру іс-әрекеттерін игеруге қажетті қасиеттерді қалыптастырамыз – ізденімпаздық, бастамашылдық, тәуелсіздік, баланың өзін-өзі танытуы.
Балаларды тәрбиелеудің нормативтік және нақты мақсаттарын ажырату. Нормативтік мақсаттар – бұл болашақ ересек ретінде баланың идеалы, мінсіз бейнесі. Нақты мақсаттар – бұл білім беру қызметінің күтілетін нәтижесі; ата-аналар, ең алдымен, баласына білім беруге және дамытуға тырысатын нәрсе. Біз мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес жұмыс істей отырып, оны қамтамасыз етуге тырысамыз. Баланың кез-келген іс-әрекеті (ойын, еңбек, коммуникативті, нәтижелі, қимыл-қозғалыс, танымдық – зерттеу, музыкалық және көркемдік, оқу) ынталандыру.
Жобалар, бақылаулар, экскурсиялардың құрамына кіретін және балаларға бірнеше іс-әрекет түрлерін таңдауға мүмкіндік беретін іс-шаралар үшін проблемалық жағдайлар жасаймыз. Біз балалармен қарым-қатынастың демократиялық стиліне үйренгенбіз, олармен кеңесеміз, әртүрлі тақырыптарда жүректен-жүрекке сөйлесеміз. Біздің балалар үлкендерге сенеді және олармен ойнауға және олармен сөйлесуге еркін қабілетті. Балалардың білім беру процесінің белсенді қатысушылары болу үшін біз ҰОҚ-тін балалардың көпшілігі сөйлейтін, тақырып туралы пікірлесетін, көркем шығармаларға, эксперименттерге, жұмыстарға қатысатындай етіп құрамыз.
Балаларды жетістікке жетуге ынталандыру. Балалардың белсенділігі, жетістігі, құрдастарына деген жақсы қарым-қатынасқа ынталандырамыз, көтермелейміз, жақсылықтар экранының, көңіл-күй экрандарының көмегімен атап өтеміз, портфолиода белгілеп отырамыз, ата-аналарға балаларға жақсы тәрбие бергені үшін алғыс айтамыз. Бұл педагогикалық әдістер, балаларды педагогтармен бірлескен оқу іс-әрекеттерін жүргізуге ынталандырады. Қазіргі заманғы тәрбиеші дамып келе жатқан ортаның мазмұнын жасына қарай мұқият ойластырады, тақырыпқа байланысты ойын мен бейнелік ортаны үнемі жаңартады.
Жоспарлау кезінде біз мектеп жасына дейінгі білім беру ұйымының арнайы дайындалған дамытушы ортасында балалардың тәуелсіз ойын-сауық түрлерін қарастырамыз, мұнда балалар білім, білік, дағдыларды тәуелсіз ойындарда және қоршаған ортамен өзара әрекеттестікте шоғырландыратын болады. Сонымен менің ойымша, қазіргі қоғамға тәрбиеші-орындаушы емес, тәрбиеші-зерттеуші, бастамашыл, кең білімді қажет етеді, сондықтан біздің мектепке дейінгі білім беру мекемесінің педагогтары барлық білім біліктерін, дәстүрден тыс, жаңаша түрде ұсынуға тырысады, педагогикалық жұмысты ұйымдастырады қызықты түрде мектеп жасына дейінгі балаларға өздерін шығармашылық тұлға ретінде көрсетуге тырысып келеді.
Сонымен, қазіргі заманғы тәрбиешінің жеке және кәсіби қасиеттерінің келесі тізімі болуы керек: білім берудің заманауи міндеттері туралы нақты көзқарас; балаға, мәдениетке, шығармашылыққа деген көзқарас; балалардың жеке дамуы, олардың өзін-өзі дамыту процесін қолдау; педагогикалық ұстанымды көрсету; балалардың физикалық және рухани дамуын сақтау; балаларды тәрбиелеу мен оқытудың заманауи технологияларын енгізу бойынша педагогикалық қызметті жүзеге асыра білу; өзін-өзі тәрбиелеу және жеке өсу қабілеті.
Тәрбиеші мамандығын дәрігер мамандығымен салыстыруға болады. Мұғалімнің қателік жіберуге құқығы бар ма? – жоқ. «Абай бол! Қателеспеңіз! Зиян келтірме!». Біз бұл сөздерді күн сайын, сағат сайын, минут сайын қайталауымыз керек. Жұмысқа толықтай ену ғана шынымен де терең және сындарлы нәтижелерге әкелуі мүмкін деп санаймын. Тәрбиеші – бұл кез-келген адамға белгіленбейтін мамандық. Қазіргі заманғы тәрбиеші қандай? Барлық кездердегідей балабақша табалдырығында балаларды қарсы алатын тәрбиеші анадан кейінгі бірінші адам.
Қорытынды: «Үйренер нәрсең – білім мен мейірімділік»-деп, Жүсіп Баласағұн айтқандай, біздің балабақша педагогтары әрбір күнін баланың дамыту мақсатында ізденіспен өткізеді. Балабақшамыз «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы» бойынша оқу-тәрбие жұмыстарын үздіксіз жүргізіп келеді. Сондықтан біздің балабақшада педагогтардың жұмыс жасау барысында көптеген іс-шаралар өткізіліп, жақсы деңгейде бағаланып отырады. Өз ұжымымдағы педагогтар еңбегінің нәтижесін көре отырып, әрдайым педагогтардың мәртебесінің өсе беруіне тілектестік білдіремін.
Лаура Құлынбаевна ҚҰЛАЖАНОВА,
№1 бөбекжай-бақшаның меңгерушісі,
Жамбыл облысының Тараз қаласы
