Білім алушыларды ғылыми-зерттеу жоба жасауға баулудың маңызы
Оқу процесі кезінде ұйымдастырылған ғылыми-зерттеу жұмысы шығармашылық-ізденушілік білім алушылардың ұстанымын қалыптастыру үшін үлкен мүмкіндіктерге ие. Оны орындау кезінде білім алушы бастама, байқау, өзіне жақын мәселеге қызығушылық, ғылыми және практикалық эксперимент жүргізу қабілеті мен бойындағы қабілетін көрсете алады.
Білім алушылардың ғылыми-зерттеу жұмыстары, егер оған ұжымдық, топтық сипат беру мүмкін болса, оңтайлы болады. Жалғыз, қиын міндеттерді тез шешу қиындай түсуде, іздеу тиімділігі күрт төмендейді. Жеке ғылыми жұмыс жаңа бағытқа ие болады, білім алушыларды өзара тәуелділік пен өзара жауапкершілік жүйесіне тартады. Топтық жұмыс жағдайында мұғалім білім алушылардың шығармашылық дарындарын анықтауға, ғылыми ұжымдар құруға үлкен мүмкіндік алады.
Білім алушылардың шығармашылық даралығын ашу оның жеке басының қасиеті ретінде өзін-өзі тәрбиелеу қажеттілігін қалыптастыруға әкелуі керек. Педагогикалық процестің табиғи нәтижесі – өзін-өзі тәрбиелеуге дайындық-ғылыми білімге деген тұрақты қызығушылықты ғана емес, сонымен бірге оны алудың сенімді тәсілдерін де қамтиды. Мәселенің болуы мен оны нақты жағдайларда шешудің мүмкін еместігі арасындағы қайшылықты шешу қажеттілігі қосымша ақпарат қажеттілігін тудырады, сондықтан танымдық қажеттіліктерді қалыптастыратын оқушылардың жеке басының мотивациялық саласына әсер етеді.
Білім алушылардың шығармашылық ойлау тәжірибесін қалыптастыру міндеті оқытудың барлық ұйымдастырушылық формаларын бағындыруы мүмкін. Дәрістер, практикалық және семинар сабақтары, сабақтан тыс уақыттағы білім алушылардың өзіндік жұмысы проблемалық принцип бойынша құрылуы керек. Сабақтарды ұйымдастырудың формалары мен әдістері кешенде қолданылады және нақты қалыптасу кезеңінің міндеттеріне байланысты.
Кәсіби және шығармашылық ойлау тәжірибесін қалыптастыруға бағытталған әдістердің келесі топтарын бөлуге болады: оқу қызметін ұйымдастыру тәсілі бойынша; құрылымдық-логикалық (есеп) әдістері. Олар дидактикалық есептерді кезең – кезеңмен ұйымдастырумен, оларды шешу жолдарын таңдаумен, алынған нәтижелерді (қарапайымнан күрделіге ,теориядан практикаға) диагностикалау және бағалаумен сипатталады (Г.А. Балл, И. П. Калошина).
Тренингтік әдістер. Олар оқу-танымдық іс-әрекеттердің белгілі бір алгоритмдерін және оқу барысында типтік есептерді шешу тәсілдерін (нормативтік кезеңде шығармашылық элементтері қосылуы керек тесттер мен практикалық тапсырмалар) әзірлеу бойынша іс-шаралар жүйесі болып табылады. Ойын әдістері. Бұл әдістер тобы білім беру процесі субъектілерінің өзара әрекеттесуінің ойын формасымен сипатталады; білім беру міндеттері ойын мазмұнына кіреді (іскерлік ойындар, кәсіби шайқастар, пікірталастар).
Қалыптастырушы бағыт бойынша: шығармашылық қызмет тәжірибесін дамыту әдістері: қиын жағдайларды қолданатын әдістер: уақыт шектеулері әдісі, кенеттен тыйым салу әдісі, жаңа нұсқалар әдісі, ақпараттық жетіспеушілік әдісі, абсурд әдісі; шығармашылық есептерді топтық шешу әдістері: Дельфи әдісі, “қара жәшік” әдісі, күнделік әдісі; шығармашылық ізденістерді ұжымдық ынталандыру әдістері: ми шабуылы, синектика әдісі. жаңа ауызша ассоциацияларды құруға итермелейтін атрибуттар мен ассоциативті әдістерді тізімдеу; эмоционалды әсер ету әдістері мен жадтың дайындығын қалыптастыру әдістері.
Білім алушылардың ғылыми-зерттеу қызметі кәсіби, ғылыми және техникалық міндеттерді өз бетінше шешуге қабілетті білікті мамандарды оқыту мен даярлаудың ажырамас құрамдас бөлігі болып табылады. Ғылыми-зерттеу қызметі болашақ мамандардың оқу орнында алған білімдерін, біліктері мен дағдыларын шығармашылық тұрғыдан іске асыруға дайындығын қалыптастыруға жәрдемдеседі, ғылыми іздеу әдіснамасын меңгеруге, зерттеу тәжірибесін алуға көмектеседі.
Білім алушылардың ғылыми-зерттеу қызметін ұйымдастыру мен дамытудың негізгі мақсаты жоғары кәсіптік білімі бар мамандардың ғылыми даярлық деңгейін арттыру және кейіннен университеттің ғылыми-педагогикалық кадрларын толықтыру үшін дарынды жастарды анықтау болып табылады.
Камшат Рахметовна НУРМАХАНОВА,
Шелек политехникалық колледжінің
арнайы пәндер оқытушысы, Алматы облысы,
Еңбекшіқазақ ауданы
