Асыл мұраларамыз ата – бабаларымыздың өнерімен бағалы

Қазіргі таңда қазактың ұлттық аспаптары домбыра, шертер, саз сырнай, жетіген, сыбызғы, қобыз аспаптары ғалымдардың жіті зерттеу нысанына айналып, орындаушылығы мен педагогикалық әдістемесі арнайы білім беру бағдарламасының арқауына айналды. Қолданылуы біздің дәуірден де бұрынғы ғасырлардан бастау алатын қобыз тарту өнері де ғалымдарымыздың қаламына ілігіп, белсенді зерттелгендігі де қазіргі таңдағы ғылыми еңбектер мен ноталық жазба кітаптардан да анық байқалады. Қобыз тектес хордофонды аспаптар түркі тілдес халықтардың көпшілігінде кездеседі.

Қазақтар мен қарақалпақтар қобыз тарту өнерін VIII-IX ғасырда Қорқыттың есімімен тығыз байланыстырады. Түркі тілдес халықтардан бастау алатын қобыз тарту өнері сан ғасырлар бойы бізге жетіп, көптеген күйлер сақталып, қобызшылардың репертуар қорынан ерекше орын алды. Қобыз адамның нәзік сезімін, қуаныш – қайғысын, ой – қиялын музыка тілімен өте дәл, әдемі суреттейтін үнге аса бай, аса құнды аспап. Ойнауы қиын, қолына алған адамның еркіне тез көне қоймайтын күрделі аспап. Қобыз ішегі саусақтын сыртымен яғни тырнақтың көбесімен басылады.Ішекті теріс басып, тырнақпен ойнайтын тәсіл қазіргі заманда ешбір музыка аспабында жоқ, бұл қобыздың өзіне ғана тән ерекшелік.

Қобыздың өзі нарқобыз, қылқобыз, шаңқобыз болып бөлінеді. Қылқобыз – ерте заманнан келе жатқан қазақ халқының екі ішекті ысқышпен ойналатын аспабының бірі. Өзіндік жасырын сыры мол, адамның еркіне көне қоймайтын, күрделі аспап. Ішегі жылқының қылынан жасалады. Қобыз аспабының екі ішектісімен бірге – үш, төрт ішектілер және «нарқобыз», «жезқобыз» деп аталатын түрі де бар. Қобызды ағаштан шауып немесе құрап жасайды. Беті жартылай терімен қапталады. Ол дыбыстың жаңғырып шығуы үшін керек. Қазақ музыкасына арқау болған әр түрлі музыкалық аспаптар заманымызға сай түрленіп, жаңа ұғымда, жаңа мазмұнда пайдаланылып, қазақ өнерін әлемге танытып келеді.

Саналы адам баласы табиғи дарынымен ерекшеленсе, асыл мұраларамыз ата – бабаларымыздың өнерімен, өнегесімен бағалы. Тарихымыздың терең қойнауына көз жүгіртсек, сонау бағзы замандардан жеткен қобызымыздың небір қиыншылық-зұлматтарға тап келгенін, тіпті жоғалуға айналған кездері болғанын да байқаймыз. Осының бір куәсі ХХ ғасырда, Ресейдегі Қазан төңкерісінен кейін бақсы-балгерлер қудалауға ұшырап, олардың қолындағы қобыз да «ескіліктің қалдығы», делініп, қазақтың рухани өмірінен шеттетіліп, бірте-бірте ұмыт болуға айналған болатын.

Болат Сарыбаев студенттерге қобызда күйсандықтың сүйемелдеуімен әртүрлі халықтардың шығармаларын орындатса, Дәулет Мықтыбаев Қорқыт, Ықылас күйлерін қолма-қол (слухпен) үйретті. Сөйтіп, 1968-1970 жылдары алғаш рет Құрманғазы атындағы консерваторияға қабылданған студенттер дайындық курсынан бастап осы екі ұстаздан жеті жыл бойы тыңғылықты сабақ алып, қылқобыздың ғасырлар бойы қалыптасқан орындаушылық әдіс-тәсілдерін меңгеріп, оған қоса кәсіби білім алып, аталмыш оқу орнын 1975 -1977 жылдары бітіріп шықты.