Ғылыми қоғамдағы оқушылардың зерттеу қызметі
Қазірғі таңда оқушылардың ғылыми жаналық ашуға мүмкіндігі зор. Оларға түрлі тақырыптарда ғылыми жобалар жазуға мүмкіндік берілген. Сондықтан интеллектуалдық, шығармашылық қабілеттерін шыңдап, бақтарын сынай алады. Оған 1-7 сынып оқушыларына арналған «Зерде», 8-11 сынып оқушыларына арналған ғылыми жобалар байқауы және жалпы білім беру пәндері бойынша басқа да сайыстар дәлел бола алады.
Оқушылардың ғылыми бірлестігі ғылымның (НОУ) түрлі салаларында өз білімдерін жетілдіруге, өз интеллектісін дамытуға, педагогтардың басшылығымен ғылыми-зерттеу және тәжірибелік қызметтің біліктері мен дағдыларын алуға ұмтылатын мектеп оқушыларының ерікті шығармашылық қалыптасуы. Оқушылардың ғылыми бірлестігі (НОУ) мүшелері бірлестікте жұмыс істеуге ниет білдірген және ғылыми шығармашылыққа бейімділік танытқан оқушылар бола алады. Оқушылардың ғылыми бірлестігі (НОУ) дарынды балаларды анықтау, дамыту және тәрбиелеу мақсатында жұмыс істейді.
Оқушылардың ғылыми бірлестігі құрылымы: оқушылар кеңесі (оқушылар үшін пәндік апталықтарды, лекцияларды, әңгімелесулерді дайындауға және өткізуге қатысады; көпшілік алдында сөз сөйлеуді, ғылыми жұмыстарды қорғауды ұйымдастырады); ғылыми жетекшілер кеңесі (ОҒБ мүшелерінің ғылыми-зерттеу, іздестіру және тәжірибе жұмыстарын басқаруды жүзеге асырады, секция жұмыстарына басшылық етеді, ғылыми жұмыстарды дайындауда консультативтік көмек көрсетеді, ғылыми-практикалық конференцияларды дайындайды, облыстық және республикалық конкурстар мен конференцияларға үздік жұмыстарды іріктейді).
Секция жұмысы: зерттелетін тақырып аясында белгілі бір бағдарлама бойынша теориялық сабақтар мен практикумдар; эксперименттік, зерттеу сипатындағы секциялар мүшелерінің өзіндік жұмысы; оқушыларды ғылыми әдебиетпен жұмыс істеуге үйрету, ғылыми зерттеу мәдениетін қалыптастыру. Оқушылар өз зерттеулерінің нәтижелерін мектеп ғылыми-практикалық конференциясында ұсынады.
1999 жылдан бастап облысымызда жыл сайын оқушылардың ғылыми жарыстары өткізіледі. Жылдан жылға ғылыми жобалардың 4 бағыты бойынша «Дарын» РҒПО-ға тіркелетін жұмыстардың саны да, сапасы да артып келеді. Облыстың дарынды оқушыларының республикалық ғылыми жоба байқауында табысты өнер көрсетулері арасында мыналарды атап өткім келеді. 2-7 сынып оқушылары арасындағы “Зерде” зерттеу жобалары мен шығармашылық жұмыстарының XVII республикалық конкурсының қорытынды кезеңі. 2022 жылдың 9-11 ақпан аралығында Бурабай ауданы Щучинск қаласының “Балдәурен” республикалық оқу-сауықтыру орталығы базасында Ақмола облысының намысын 27 жобамен 29 оқушы қорғады.
Байқау қорытындысы бойынша жас оқушылар 1 – Гран-при, 3 – І дәрежелі диплом, 6-ІІ дәрежелі диплом, 9-ІІІ дәрежелі диплом жеңіп алды. 7 оқушы мақтау қағаздарымен марапатталды. 8-11 сынып оқушылары арасында жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық ғылыми жобалар конкурсының қорытынды кезеңі. 2022 жылдың 21-25 ақпан аралығында Шымкент қаласында Мұхтар Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті мен Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университетінің базаларында өтті.
Ақмола облысынан байқауға 18 ғылыми жобамен 22 талантты және дарынды жас зерттеуші қатысты. Қорытынды кезеңнің қорытындысы бойынша 1 алтын медаль, 5 күміс медаль, 1 қола және 2 грамота. Мұхтар Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің 1 білім гранты және Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университетінің 1 білім гранты берілді. Ғылыми жобалар конкурсына қатысу үшін ғылыми жобалар мен зерттеу жұмыстарын жазу кезінде бағдарлануға болатын басым өзекті және талап етілетін бағыттар тақырыптарын ұсынғымыз келеді:
Физика-математика ғылымдары саласында: математика, информатика және басқарудың теориялық мәселелері; механика мен машинатанудың теориялық мәселелері; ғарыштық денелер мен олардың жүйелерінің физикасы: өзара әрекеттесу және эволюция; конденсацияланған, газ тәрізді құралдар физикасы және материалтану мәселелері; ядро, элементар бөлшектер физикасы. Теориялық физика қашықтан зондтау және ғарыштық технологиялар мәселелері.
Химия-технологиялық ғылымдар саласында: табиғи ресурстар мен жаңа жаңартылатын энергия көздерін қайта өңдеудің экологиялық таза каталитикалық және электрохимиялық процестерін құру; еліміздегі көмірсутегі және минералдық шикізатын кешенді қайта өңдеу. Берілген қасиеттері бар жаңа материалдар мен заттар. Жаңа химиялық-аналитикалық жүйелер. Синтетикалық және табиғи шыққан жаңа мономерлер, Полимерлер және жоғары тиімді биологиялық белсенді заттар жасау. Энергия тиімділігін арттырудың және электр энергиясы мен жылу өндірісінің экологиялық сипаттамаларын жақсартудың ғылыми негіздері.
Жану процестері жылу өндірісінің және жаңа материалдар мен заттарды алудың негізі ретінде биология және медицина ғылымдары саласында: биологиялық әртүрлілік пен топырақ ресурстарын сақтау және теңгерімді пайдалану мәселелері. Ағзалардың төзімділігі, өнімділігі мен қолданылуының физиологиялық және генетикалық негіздері. Тұқым қуалайтын ақпаратты іске асырудың геномы және тетіктері. Нуклеин қышқылдары мен ақуыздар.
Адам денсаулығының проблемалары: неғұрлым ауыр аурулардың және ядролық сынақтардың зардаптарының алдын алудың, диагностикалаудың және емдеудің жаңа әдістері; халықтың осал топтарын ұтымды тамақтандырудың ғылыми негіздерін әзірлеу. Жер туралы ғылымдар саласында: геологияның ғылыми мәселелері, минералды ресурстарды кешенді игеру және өңдеу; су ресурстары, гидрогеология мен географияның ғылыми мәселелері; еліміздің сейсмикалығы және сейсмоқауіпсіздігі.
Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар саласында: жиырма бірінші ғасырдың гуманистік құндылықтарының жаңа парадигмасында ұлттық мәдениет пен Руханиятты жаңғырту. Білім беруді реформалаудың теориясы, әдіснамасы және әлеуметтануы. Шығармашылық тұлғаны қалыптастыру. Қазақстанның мемлекеттік, саяси және әлеуметтік-мәдени дамуының өркениетті үдерістегі тарихи тәжірибесі және қазіргі заман. Тарих ғылымының әлеуметтік болжамды рөлі.
Тәуелсіз мемлекетімізде азаматтық қоғамның қалыптасуы және құқықтық мемлекеттің құрылуы: теориялық, ғылыми-әдістемелік және қолданбалы аспектілер. Нарықтық қатынастарды қалыптастырудың теориясы мен практикасы, экономикалық және ғылыми-технологиялық өсудің қазақстандық моделі: экономикалық, әлеуметтік және экологиялық проблемалар. Ашық жүйелердің эволюциясы (пәнаралық).
А.КУЛЬМАГАНОВА,
«Ақмола дарыны» дарынды балалар
мен талантты жастарды анықтау
және қолдау жөніндегі орталығынің
әдіскері, Көкшетау қаласы
