Оқытудағы жаңа әдіс – тәсілдерді меңгерген, рухани – адамгершілікке жан дүниесі бай болашақ маман
Тәуелсіз елдің тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірдің алдында тұрған келесі мәселе – білім беру, ғылымды дамыту, өркениет біткеннің өзегі, білім, ғылым, тәрбие екендігіне ешталас жоқ. Дербес мемлекетімізді әлемге паш ететін – ғылымы мен білімі. Орта мектеп – білім жүйесінің ең басты буыны. Орта мектеп те қаланған білім негізі оқушының болашағына жол ашады. Білімді меңгеру белгілі әрекет үстінде жүзеге асады. Бүгінгі таңда әр болашақ маманның бойында болуы керек сегіз «заманауи дағдыларды» қарастыруды ұсынамын.
Кәсіби дамуы -бейімделуі. Бейімделу – қазіргі заманғы мұғалімнің кәсіби маңызды бағыты. Сандық ғасырдың тез өзгеретін жағдайында мұғалімдер икемді, кәсіп жолында пайда болатын өзгерістерге бейімделе алуы керек. Бүгінгі таңда мұғалімнен емтиханның жоғары ұпайларын қамтамасыз ету, компьютерлік технологияларды пайдалану, құзыреттілік тәсілді меңгеру, патриотизмге тәрбиелеу, шығармашылықты дамыту талап етіледі … барлық осы міндеттерді мұғалімдер үздіксіз модернизация жағдайында шешуі керек. Сондықтан жаңа жағдайларға бейімделу қабілеті мұғалімнің танымдық және өзін-өзі тәрбиелеу қабілеттерінің болуы үшін қажет. Бейімделу қабілеттерінің деңгейінің көрсеткішідаму тенденциялары, білім беру жүйесіндегі инновациялар туралы хабардар болу және жаңа талаптарға сәйкес өз қызметін тез қайта құруға дайын болу болып табылады.
Өз күшіне сенімділік. Білім беру сәтті және нәтижелі болуы үшін мұғалім білім алуышларды жаңа жетістіктерге шабыттандыруы үшін өзінің қабілеттері мен біліміне сенімді болуы керек. Бірақ егер сіз өзіңіздің қабілеттеріңізге, біліміңізге және құзыретіңізге күмәндансаңыз, онда сіз бұл жолдан шығу жолын қарастыруыңыз керек. Бірінші қадам – адалдық, сіз әлемдегі барлық нәрсені білетін тұлға емес екеніңізді мойындауға дайын болыңыз. Екінші қадам – білім алуышлар алдында ақпаратпен бөліспестен бұрын жан-жақты тексеріп, зерттеңіз.
Келесі қадам – құзіреттілікті үнемі арттыру керек. Онсыз мұғалім дами алмайды және білім алушыларға қызықты бола алмайды. Бүгінде оқытудың жаңа әдістемелері үнемі жетілдірілуде, қызықты технологиялар, оқу жабдықтары, оқыту құралдары пайда болуда. Сенімділік құзыреттілікпен келеді, ал өзіне деген сенімділік білімнің жарқын болашағы.
Командалық ойыншы. Білім беру жүйесінің алдында тұрған міндеттерді тиімді шешу үшін педагогтар бір-бірін біліп қана қоймай, тиімді жұмыс істейтін қоғамдастықтар құра отырып, қарым-қатынас жасай алуы қажет. Ең дұрысы білім беруді басқару органдарының өкілдері, мектеп, балабақша, демалыс орталықтарының басшылары, әртүрлі кәсіби және бизнес қауымдастықтардың өкілдері оқытушылармен бірге бір-біріне көмектесетін және қолдау көрсететін пікірлестердің бір тобына айналуы керек.
Сыныптардағы оқушылардың саны үлкен және ресурстар жеткіліксіз болған жағдайда, білім беру сапасын арттыруға және бір-біріне жұмыс істеуге мүдделі барлық адамдарды біріктіру маңызды. Сонымен қатар, олар бір-бірлеріне түсіністік танытуы, әріптестерін қолдауы, жалпы жұмыстың бір бөлігін орындауға көмектесу. Іске деген адалдықты және командаға деген құрмет көрсету, проблемаларды бірлесіп шешу міндетті түрде сәттілікке әкеледі!
Үздіксіз даму. Қазіргі мұғалім тек сабақ беріп қана қоймай, сонымен бірге үнемі даму үстінде болуы керек. Білімін арттырмайтындареөзгелерге сабақ бере алмайды. Үздіксіз оқытуға формальды әдістермен – білім алу, тренингтер, тәлімгерлік, оқу курстары, біліктілікті арттыру, яғни өмірден жаңа тәжірибе алу арқылы қол жеткізуге болады. Әрине, сіз нақты, қызықты курстарды, соның ішінде тәжірибелі мұғалімдер немесе ғалымдар, өз пәндерінде ірі мамандар жүргізетін курстарды іздеуіңіз керек. Мұндай курстар білім беру жүйесінің алдында тұрған міндеттерді шешу үшін жоғары практикалық бағдарлылығымен, заманауи жабдықтармен және оқыту құралдарымен ерекшеленеді.
Шығармашыл педагог – креативті білім алушы. Мұғалім қолдана алатын ең тиімді құрал – бұл шығармашылық. Мұғалім креативті болуы керек. Мұғалімнің шығармашылығы оқыту стратегиясы, оқу материалын ұсыну формалары, оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен құралдарын таңдауда көрініс табуы мүмкін. Оқу процесін ұйымдастыруда шығармашылықты дәстүрге айналдырыңыз, оқытудың тиімді стратегияларын қолданыңыз, шығармашылық білім алушыларға өмір бойы пайдалы болатын маңызды дағды ретінде қарастырыңыз және білім алушылар осы шеберлікті дамыту үшін бағдарлама жасаңыз.
Егер білім алушылар қателесуге дайын болмаса, олар ешқашан жаңа дүние ойлап таппайды. Білім алушыларға сұрақтар қоюға және сабақ өткізуге мүмкіндік беріңіз, себебі олармәдениетті оқу процесіне қосудың жолдарын табуға мүмкіндік береді, өйткені олар шығармашылық бастамаларда басты рөл атқарады, шығармашылық шешімдер қабылдауға үйретеді және кез-келген пән бойынша білім сапасын едәуір арттырады.
Бейресми көшбасшылық. Мұғалім білім алушыға білім беріп қана қоймай, білім алушының білімді қалай тиімді игере алатындығын анықтайтын тәлімгер. Ол білім алушының «әлсіз жақтарын» және оның қандай материалды жақсы меңгеретінін біледі. Білім алушының жеке басына сүйене отырып, оған тақырыпты үйренудің жаңаша бағытын табуға көмектеседі. Мұндай көшбасшы рөл үлгісі, білім алушылар үшін өзіндік “стандарт” ретінде қызмет етеді. Мұғалім сыныптағы немесе топтағы білім алушылардың басымдықтары мен мақсаттарын білуі керек. Білім алушылардың қайсысы ең үлкен беделге ие екенін және неге екенін дәл анықтай алуы және тек оқу процесінде ғана емес, өмірге қатысты да жақсы модель бола алады.
Ұйымдастыру және мүмкіндіктерді кеңейту. Заманауи педагогтар әрқашан өздерінің кәсіби қызметіндегі өзгерістерге және оқу процесін жаңғыртуға дайын болуы тиіс. Мұғалімнің жоғары ұйымдастырушылық қасиеті өзін-өзі ұйымдастырумен және өзін-өзі басқарумен байланысты, қазіргі заманғы талаптарға жауап беретін ұйымдастырушылық қабілеттердің даму деңгейін білдіреді. Мұғалімнің ұйымдастырушылық қасиеті көбінесе білім алушылардың жетістіктерінің жоғары деңгейін анықтап қана қоймайды, сонымен қатар мектепте және өмірде қажетті дағдыларды игеру кезінде олардың мүмкіндіктерін кеңейтуге жол ашу. Оқу процесін сауатты басқару өзін-өзі ұйымдастыруға және өзін-өзі көрсетуге үйретеді, сыни және шығармашылық ойлауды, бейімделу қабілетін, проблемаларды шешуде құмар және икемді болуға деген ұмтылысты дамытуға мүмкіндік береді.
Технологиялар мен инновацияларды түсіну. Технологияларды енгізу әрдайым «мұғалім мен оқушы» қарым-қатынасымен анықталады. Бүгін біз білім беруде технологияларды енгізудің бірінші кезеңінде тұрмыз. Технологияларды іске асыру көп уақыт пен күш жұмсауы мүмкін, бірақ жаңа тәжірибеге, ашылуларға, білім беру тәсілдеріне және білім алушылар мен тәрбиешілердің ынтымақтастығына есік ашуы мүмкін. Технологиялар педагогикамен көбірек тәжірибе жасауға және жедел кері байланыс алуға мүмкіндік береді, білім алушылардың оқу процесіне белсенді қатысуын қамтамасыз етуге көмектеседі және білім алушылардың нәтижелі оқу іс-әрекетін ұйымдастыру үшін ресурс болып табылады.
Технология мұғалімге бірқатар қажырлы міндеттерді автоматтандыруға немесе жеңілдетуге көмектеседі, қажетті ақпаратқа жедел қол жеткізуге қамтамасыз етеді және дереккөздермен жұмыс жасауда маңызды дағдыларды дамытады. Технологияны қолдана білу – бұл өмірлік шеберлік және сауаттылықтың маңызды түрі. Қазіргі заманғы педагог білім берудегі технологиялардың даму үрдістерінен хабардар болуы, білім беру сапасын арттыру үшін құрылған инновациялық өнімдер мен білім беру ресурстарын салыстыра және талдай білуі және оқу процесінде жаңа технологиялар мен оқу жабдығын пайдалануды үйренуге дайын болуы тиіс.
Қорытындылай келе қытай халқының ойшылы Конфуций «Маған айтып берсең – ұмытып қаламын, көрсетсең – есте сақтармын, ал өзіме жасатсаң – үйренермін», – деген екен.Қазіргі замандағы жас маман тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Жұлдыз ЖУМАБАЕВА,
Гуманитарлық колледж директорының
оқу-өндірістік тәжірибе жөніндегі орынбасары
