Заманауи әдістеме: Оқу дағдысын дамытудың мәні

Оқуға деген қызығушылық оқырман саналы оқуды жетік білгенде және оқудың оқу-танымдық мотивтерін дамытқан кезде пайда болады. Оқу іс-әрекетін меңгерудің шарты – бұл оқу әдістері, мәтінді семантикалық өңдеу тәсілдері, өздігінен дамымауы керек белгілі бір дағдылар мен дағдыларды меңгеру. Бастауыш мектепте оқу сапасын арттыру нұсқаларының бірі – оқуды мақсатты түрде оқыту.

Оқу – күрделі психофизиологиялық процесс. Оның әрекетіне визуалды, сөйлеу моторы, сөйлеу және есту анализаторлары қатысады. Бұл процестің негізінде Б. Ананьев, «анализаторлардың өзара әрекеттесуінің және екі сигналдық жүйенің уақытша байланысының ең күрделі механизмдері» жатыр. Заманауи әдістеме оқу дағдысын басылған мәтінді оқудың автоматтандырылған қабілеті деп түсінеді, бұл қабылданған шығарма идеясын білуді және оқылғанға деген өзінің көзқарасын дамытуды білдіреді. Өз кезегінде, мұндай оқу әрекеті мәтінді оқудың алдында, оқығанда және оқығаннан кейін ойлау қабілетін қамтиды.

Баланы мәдени дәстүрлермен таныстыру, әдебиет әлеміне ену және оның жеке басын дамыту құралы болып табылатын мінсіз оқу шеберлігіне негізделген дәл осы «ойластырылған оқу». Сонымен қатар, оқу шеберлігі бастауыш мектепте де, орта мектепте де табысты оқудың кілті, сонымен қатар қазіргі заманның адамына тап болатын қуатты ақпарат ағынында бағдарлаудың сенімді құралы екенін ұмытпаған жөн. Ең бастысы – оқылғанды ​​түсіну және біліп отыру, өйткені бала оқуды ақпарат алу құралы ретінде пайдалану үшін оқуды үйренеді, бұл процестің деңгейге жетуі үшін оқуды үйрену керек шеберлік, яғни шеберлік автоматизмге әкелді.

Демек, жүйелі, мақсатты түрде жұмыс жасау керек, бұл сыныптан сыныпқа еркін, сауатты оқу дағдыларын дамыту және жетілдіру. Оқу шеберлігі екі компонентті қамтиды: оқудың техникалық жағы және мағыналық жағы. Оқудың техникалық жағына келесі компоненттер кіреді: оқу тәсілі, оқу қарқыны (жылдамдығы), оқу жылдамдығының динамикасы (жоғарылауы), оқудың дәлдігі. Семантикалық жағынан: оқылған шығарманың мәнерлілігі мен түсінігі. Оқуға үйрету процесінің өзі сөйлеу мәнерін, буындарды оқи білу қабілетін қалыптастырудан басталады.

Одан кейін тұтас сөзбен оқу жалғасады. Оқу үдерісінің динамикасын байқау, еркін сөйлеу неғұрлым жоғары болса, оқылатынды түсіну, яғни дұрыстығын анықтайтын оқу санасы соншалықты жақсы болады деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Осы төрт қасиеттің негізінде мәнерлілік оқу шеберлігін құрайтын тізбектің ең күрделі буыны ретінде қалыптасады. Келесі шарттар орындалған жағдайда оқу дағдыларын дамыту процесін басқаруға болады: осы шеберлікті қалыптастыруда қабылдау, есте сақтау, ойлау сияқты маңызды психикалық процестердің дамуына сүйену қажет.

Және оқу процесін баланың сабаққа, оқуға және жалпы кітапқа қызығушылығы қалыптасатындай етіп құру қажет. Әдістемеде оның төрт қасиетін атай отырып, оқу шеберлігіне сипаттама беру дағдыға айналған: дұрыстылық, еркін сөйлеу, хабардарлық және мәнерлілік. Дұрыстық оқылғанның мағынасына әсер ететін бұрмалаусыз тегіс оқу ретінде анықталады. Мәнерлеп оқу – оқудың түсінігін анықтайтын оқу жылдамдығы.

Бұл жылдамдық уақыт бірлігінде оқылған басылған таңбалар санымен өлшенеді (әдетте минутына сөздердің саны). Соңғы уақыттағы әдістемелік әдебиеттердегі оқудың сана-сезімі автордың ниетін түсіну, осы идеяны жүзеге асыруға көмектесетін көркемдік құралдарды түсіну және оқылғанға өзінің көзқарасын түсіну ретінде түсіндіріледі. Оқу дағдысы мектептегі барлық басқа пәндер бойынша әрі қарай оқудың негізі, ақпараттың негізгі көзі, тіпті қарым-қатынас тәсілі болып табылады.

Оқу шеберлігін ойдағыдай игеру – баланың танымдық іс-әрекетінің жалпы даму деңгейінің көрсеткіштерінің бірі. Оқу шеберлігінің төрт қасиеті бар: дұрыстық, еркін сөйлеу (оқу жылдамдығы), сана, мәнерлілік. Дұрыстық деп оқылатын шығарманың мағынасына әсер етуі мүмкін бұрмаланбай тегіс оқу деп анықталады.

Гүлбақыт Мықтыбекқызы СЕЙІТМАН,
“Өрлеу” БАҰО” АҚФ Түркістан облысы және
Шымкент қаласы бойынша ПҚБАИ “Түркістан
облысы бойынша Өкілдігі” бөлімінің бас маманы