Сандық технология көмегімен бейнесабақтар құру ерекшелігі
Бұл мақалада сандық технология көмегімен бейне сабақтарды құру және орналастыру үшін қажетті бағдарламалық және веб-қызметтер қарастырылды. Қазіргі заманғы бағдарламалық жасақтаманы қолдана отырып, бейнесабақ жасаудың ерекшелігі қарастырылған. Онлайн форматта жұмыс жасап жатқан мұғалімнің оқушыға сапалы білім беруі үшін жан-жақты ізденіп, тиімді әдіс-тәсілдерді таңдауы қажет, сол қажеттіліктің бірі сабақ тақырыбына байланысты сапалы бейнесабақ ұсыну.
Осы қажеттілікті ескере отырып өткізілген бейнесабақ жасауға арналған бірнеше бағдарламалардың мүмкіншілігін 423 «ХХІ ҒАСЫР: ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ИННОВАЦИЯ» атты жас ғалымдар мен студенттердің республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 9 сәуір, 2021 ж. саралап, салыстыра алдық. Camtasia бағдарламасы ортасында сабақ тақырыбына қатысты жасалған суреттер, презентация мен көрнекіліктерді тиісті жазылған аудиожазба немесе камераға түсірілген видеожазбамен сәйкестендіріп, кемшін тұстарын өңдеп нәтижесін қалай видеоға айналдыруға болатынын көрсетті.
Сонымен қатар, аталған бағдарламада тақырыпқа сай дайындалған материал бойынша мұғалімнің бейнесі көріне отырып нақты уақыт кезінде бейнесабақ жасауға болатын мүмкіндігін де атап өтті. Бейнесабақтар – заманауи көрнекі оқыту құралы. Бейнесабақтың көмегімен сіз тақтада көрсете алмаған мәліметтерді көрсете аласыз. Цифрлық технология (ағыл. Digital technology) үздіксіз спектрлер түрінде емес, аналогтық деңгейдегі дискреттік жолақтар арқылы сигналдардың көрсетілуіне негізделген.
Заманауи әлемде адам түрлі ақпараттық технологиялармен қоршалған: компьютерлер, ноутбуктар, планшеттер, электронды кітаптар және смартфондармен. Мұның барлығы біздің өмірімізді әртүрлі және ыңғайлы етеді. Қазіргі заманғы балалар – жоғары технологиялық балалар, қағаз тасымалдағыштар олар үшін қызықсыз және түсініксіз. Осыларды ескре отырып қазіргі ең тиімді сабақтарды жүргізудің бір түрі – бейнесабақтар. Бейнесабақтар екі түрге бөлінуі мүмкін.
Оқушыларға 5 тен 15 минутқа дейінгі тренингтік бейнематериалды көруге болады, ең алдымен олар теорияны айтады (әдетте жаңа материал, жаңа терминдер енгізіледі және т.б.), содан кейін мысалдар келтіріледі. Бұл бейнеде сіз көрген және естіген материалды меңгеруде бақылауға бағытталған қарапайым міндеттерді ала аласыз. Сабақ барысында оқушылар табиғатқа тәрбиелейтін кішігірім бейнелерді (мультфильмдер, көркем фильмдер мен деректі фильмдер, сериалдар, ғылыми және білім беру бағдарламалары, тақырып бойынша жаңа материал, материалды кеңейту, біріктіру, қайталау) көргенде. Бейнені көргеннен кейін оқушылар көбінесе коммуникативтік тапсырмаларды орындайды.
Цифрлық технологиялар саласында инновациялар дамып келе жатқанда, оқушыларға компьютерлер, ноутбуктар және планшеттер туралы айтпағанда ұялы телефондарының көмегімен де жасай алады. Екінші типтегі сабақта пайдаланған кезде мұғалім сабақтың семантикалық мазмұнына және оқушылар зерттеген материалға сәйкес келетін бейнелердің фрагменттерін ғана алу керек, яғни, сіз өзіңіздің бейнеңізді құрудың қажеті жоқ. Содан кейін мұғалім оқушылардың жаттығулар мен тапсырмаларды таңдап, уақытында және бейне фрагментін көргеннен кейін таңдайды немесе жасайды.
Жаттығулар жеке және дифференциалды оқыту әдістерін ұсынатын, әртүрлі деңгейдегі қиындықтармен ерекшеленуі мүмкін, бұл сыныптастар арасында әлеуметтендіру дағдыларын дамытуға және бүкіл сыныппен немесе топпен жұмыс істеуге бағытталған, бәсекелестік сәтте оқушыларды сабаққа белсенді қатысуын қажет еткен кезде. Бейне сабақтың осы түрін пайдалану оқушыларға материалды ұсынуға стандартты емес тәсілмен ағылшын тілін үйретуді ынталандырады, оқушыларға шет тілін үйрену кезінде өте маңызды болып табылатын қарым-қатынастың қажеттілігі мен жағдайы қажет.
Осылайша, бейнесабақ сабақ фрагменті болғанына қарамастан, оқушы осы немесе басқа ақпаратты сандық орта арқылы алады, ол оны қабылдауды үйренеді және практикада тиісті түрде қолданады, бейнесабақ – зерттелетін тақырыпқа қызығушылықты арттыратын және оның нәтижелерін сапалы жақсартуға мүмкіндік беретін әдіс. Әрбір бейне сабағын бөлек қарастырайық. Егер біз бейнесабақтың бірінші түрі туралы айтатын болсақ, бұл әдіс дайындықтың барлық кезеңдерінде мұғалімнің өзіндік жұмысын қамтиды. Мұғалімге бейне жазу үшін арнайы бағдарлама қажет (мысалы, бұл CamtasiaStudio бағдарламасында жасалуы мүмкін), PowerPoint бағдарламасында немесе бейне негізін құрайтын басқа бағдарламаларда баяндама жасай біліп, дайындалған презентация материалын дауыстап оқып түсіндіргенде, оқушыларға қол жетімді және түсінікті болады.
Әрине, интернет желісінде әртүрлі тақырыптар бойынша дайын 424 Материалы республиканской научно-практической конференции молодых ученых и студентов «ХХІ ВЕК: НАУКА И ИННОВАЦИЯ» 9 апреля, 2021 г. бейнематериалдарды таба аласыз, бірақ олар әрдайым сабақтың немесе сабақтың нақты тақырыбына сәйкес келмейді. Бейнежазбаның материалы оқудың белгілі бір кезеңінде қажет болғаннан гөрі толығымен берілуі мүмкін, немесе керісінше, оның кішкене бөлігі ғана беріледі. Бұл жағдайда мұғалім бейненің соңғы нұсқасына бейімделуі немесе жаңа оқу материалына (бейне) жасауы керек.
Материалдарды дайындауға жұмсалатын күрделілік пен уақытқа қарамастан, сыныптағы жұмыстың бұл түрі өзін ақтайды. Материалдың қызықты көрсетілуі материалды меңгеруге ықпал етеді. Бейне көріп отырғанда, оқушылар оқу үрдісіне белсене араласады және интерактивті тапсырмалар болса, онда жаңа ақпаратты қабылдау процесі тек тақырыпқа қызығатын оқушылар арасында ғана емес, сондай-ақ тәжірибесі аз адамдар арасында да арта түседі. Осы әдістің тағы бір айрықша ерекшелігі, егер оқушылар сабақта болмаса, осы материалды өз бетімен көріп тақырыпты меңгеруі мүмкін.
Сондай-ақ, бұл материалды барлық қызығушылық танытқан оқушылар үйде тағы да көре алады, сабақ материалын толқтай жазып немесе аяқтай алады. Цифрлық технологияларға негізделген заманауи оқыту құралдары бірегей қасиеттерге ие болуы мүмкін және барлық оқу үрдісін өзгерте алатын көрінетін функциялар бар. Сандық білім беру ресурстары графикалық, дыбыстық, шартты графикалық, бейне және анимациялық материалдардың үлкен көлемін біріктіруге мүмкіндік береді. Визуалды материалдар жалпы білім беру, эргономикалық және әдістемелік талаптарды қанағаттандыруы тиіс, олардан білім туралы ақпаратты қабылдау жылдамдығына, оның түсінуіне, ассимиляциясына және жинақталған білімін нығайтуға байланысты болады.
Осылайша, көрнекі оқыту құралдары: оқуды ынталандыруға, қызығушылықты тудыруға және танымдық белсенділікті көтеруге бағытталған; қол жетімді, яғни оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келеді. Әрбір мұғалім оқушыларға тек қабылдауға дайын материал ғана берілуі мүмкін екенін жақсы біледі; заманауи ғылым тұрғысынан маңызды және теориялық материалдың семантикалық толықтығын жеткізу. Оқытуда жетелендірудің ететін дидактикалық айқындық қағидаты, көзбен қабылдау мүмкіндігінен әлдеқайда кең түсінікті болуы керек.
Сезімдерге әсер ету, визуализация құралы материалды неғұрлым терең игеруге ықпал ететін кескіннің немесе тұжырымдаманың толық бейнесін береді. Визуализация білім алушылардың біліміне қатысты эмоционалды және бағалайтын көзқарастарын дамытуға ықпал етеді. Тәуелсіз тапсырмаларды орындау барысында оқушылар мұғалімнен үйренетін үрдістер мен құбылыстардың шынайылығына сене алады. Ал бұл, өз кезегінде, балаға меңгерген білімнің шынайылығын тексеруге мүмкіндік береді, бұл білімнің білімі мен күшіне әкеледі. Мультимедиялық визуализация құралдары зерттелген құбылыстардың модельдерін түсіндіруді білдіретін визуалды ақпараттың жаңа формаларын жасауға мүмкіндік береді.
Дәл осы жерде оқытудың тиімділігін арттырудың үлкен күші бар. Менің ойымша, оқу үрдісінің нәтижесі көптеген оқу құралдарымен қаншалықты жақсы қамтамасыз етілгеніне байланысты. Оқу құралын қоспағанда, қосымша оқу құралдарын қолданбайтын қазіргі заманғы мұғалімді елестету қиын. Тренингтегі визуализация соңғы емес екендігіне дау айту қиын. Заманауи жағдайда, визуализация құралдарын, яғни компьютер болып табылатындығына ерекше көңіл бөлінеді. Оқу үрдісінде компьютерлерді пайдалану сыныптағы оқушыға берілген ақпараттың көлемін арттырады, қарапайым сабақтармен салыстырғанда, оқушылардың танымдық белсенділігін ұйымдастыруды белсендіреді.
Оқу материалдарын меңгеру оқу үрдісінде қолданылатын көрнекі құралдар мен техникалық құралдарға тәуелді болып табылатын әдістерді визуалды оқыту әдісі деп түсінуге болады. Көрнекі әдістер ауызша және практикалық оқыту әдістерімен бірге пайдаланылады және оқушыларды құбылыстармен, процестермен, объектілермен әртүрлі суреттер, репродукциялар, диаграммалар және т.б. 425 «ХХІ ҒАСЫР: ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ИННОВАЦИЯ» атты жас ғалымдар мен студенттердің республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 9 сәуір, 2021 ж. көмегімен өздерінің табиғи түрде немесе символдық бейнелеуімен көрнекі және ақылмен таныстыру үшін арналған.
Қазіргі заманғы мектепте цифрлық технологиялар осы мақсатта компьютерлермен бірге қолданылады. Осы жерде тағы да айта кететін мәселелердің бірі «Бейнесабақтарды қалай жасауға болады?». Әрине, бейнесабақтарды жасау үшін арнайы бағдарлама керек. Осы баағдарламалардың бірі жоғарыда айтылып кеткен CamtasiaStudio бағдарламасы. Camtasia Studio – экраннан бейне түсіруге арналған бағдарламалық жабдық. Бұл бағдарламалық жасақтаманың баспагері – TechSmith. Пайдаланушы ең алдымен экранның немесе терезенің аумағын анықтайды, сондай-ақ жазу параметрлерін бастамай тұрып орнатады.
Ол көптеген нәрселерді жасай алады: бейнежазбалар, интерактивті бейне курстар, презентациялар, монитор экранынан сурет түсіріп, оның көмегімен веб-камераға түсіруге болады. Сіз слайдтардың презентациясын жасай аласыз, бейнені өңдеуіңізге және оны түрлендіруге болады. Бағдарламада кіріктірілген бейне ойнатқышы бар, онда сіз камераның жазбаларын оңай ойната аласыз, сонымен қатар редакциялау режиміне ауыса аласыз. Бағдарлама тінтуірдің көмегімен дыбыс режимін өзгертуге мүмкіндік береді. Бейнелер мен суреттерді біріктіруге болады.
Кескінді бөлісу үшін масштабтау, шуды жүйелі түрде алып тастау, дыбысын өшіру, дыбыстық әсерлерді жасау, музыканы енгізу және тағы басқалары. Клипты, фильмді, презентацияны өңдегеннен кейін оларды avi, swf, flv, mov, wmv, rm, gif форматтарында түрлендіруге болады (Produce және share key арқылы). Бағдарлама арқылы сіз өзіңіздің жеке видео презентацияларыңызды және бейнематериалдарды оңай жасай аласыз. Бұл бағдарламаны экраннан бейне сабақтарды басқа жолмен сақтап қалу мүмкін болмаса да жазуға болады.
Ашылатын бағдарлама терезесінде шарлау тақтасы, жылдам іске қосу тақтасы, клиптер себеті және экранның оң жағында алдын-ала қарауға болады. Төменде өңдеуге арналған құралдар, уақыт тақтасы (редакциялау үшін негіз). Бастапқы қолданғанда дыбыстарды жазумен мәселе болды. Дыбыс картасынан шыққан дыбыс үшін дұрыс параметрлерді орнату қажет болады. Сондықтан қиындықтар туындаса, компьютеріңіздің параметрлерін екі рет тексеру керек. Бағдарламаның өзі күрделі, бірақ сонымен бірге, қадамды (сабақ бойынша) жасасаңыз, онда ештеңе қиын емес. Осы бағдарламамен жұмыс істеуді қалайтын адамдарға не керек екенін айтқым келді.
Компьютердің өзі керек Pentium 4-тен төмен емес. Бейне картасы 128 МБ төмен емес, неғұрлым көп болса соғұрлым жақсы, ЖЖҚ кемінде 1 Гигабайт. Бағдарлама үлкен компьютерлік ресурсты «жейді». Микрофон – кардиоидті (тар мақсатты) қабылдауға жақсырақ. Алдымен сіз мультипроекторлы микрофонды қолдана аласыз, арзан және 360 градус дыбысты қабылдай аласыз. Рас, бұл шуылға сезімтал. Сандық шығыс сигналы бар микрофонды қолданған жөн, ол USB порты арқылы қосылған. Құлақаспап. Бейнесабақ немесе басқа өнімді жазу үшін, үйде жалғыз болғаныңыз жақсы.
Цифрлық технологиялар арқылы білім алушы, жаттықтырушы, ақпараттандыру және байланыс құралдары арасындағы ақпараттық өзара іс-қимылдың түбегейлі жаңа құралдарын әзірлеуге және пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл өзара іс-қимыл қазіргі заманғы компьютерлік құралдармен құрылған және экранда ұсынылған объективті ортаны модельдері (мәдени артефактілердің үлгілері, тарихи оқиғаларды, құбылыстар мен үдерістерді қайта құру және тағы да басқалар) модельдерімен, өзіндік үлгілердің мінез-құлқын зерттеуге бағытталған құбылыстарды немесе процестерді зерттейді.
Ақпараттық өзара әрекеттесу пайдаланушыға қажетті ақпаратты ресурстарды (мәтіндік, аудиовизуалды және т.б.) іздестіруге, беруге, таратуға, өңдеуге бағытталған. Жаңа білім беру ортасындағы өзара іс-қимыл принциптері айтарлықтай өзгерді. Білім беру технологиясында оқу құралы 426 Материалы республиканской научно-практической конференции молодых ученых и студентов «ХХІ ВЕК: НАУКА И ИННОВАЦИЯ» 9 апреля, 2021 г. ретінде ұзақ танылған оқушы білім беру процесінің тең дәрежесі болып табылады. Өзара қарым-қатынас пәндері көбінесе оқушы – оқушы және мұғалім – мұғалім болды.
Дәстүрлі түрде ақпарат алмасу оқу процесінің екі пәні (тренер және оқушы) арасында кері байланыс жүргізуге мүмкіндік алды. Интерактивті оқыту құралдары (интерактивті оқу бағдарламалары) пайда болғаннан кейін, үшінші тарап (цифрлық технологияға негізделген оқыту құралы) ақпараттық өзара әрекеттесуге кіреді, ол тек ақпараттық өзара әрекеттесу серіктесі ғана емес, сондай-ақ оқытудың көзі болып табылатын алғашқы екі кері байланыспен қамтамасыз ете алады.
Айтарлықтай көлемде және әр түрлі деңгейдегі ақпаратты күрделілікте де, мазмұнында да. Сонымен қатар оқушы өз білімінің мазмұнын өз қалауына және дайындық деңгейіне қарай таңдай алады. Дәстүрлі түрде, оқушының ақпараттық қызметінің түрі белгілі бір жиынтығымен шектелді: мұғалімнің нақты белгілі бір көлемдегі жаңа оқу материалын түсіндіру барысында қабылдау (тыңдау); есте сақтау, оқушының өзі есте сақтау, әдетте ұсынылған оқу материалдарының бір бөлігі ғана; оқушының оқып-үйренетін материалын көбейту (ауызша немесе жазбаша).
Қазіргі кезде интерактивті диалог тек оқудан ғана емес, сонымен бірге АКТ негізінде жұмыс істейтін оқу құралымен де жүзеге асырылады. Әрине, барлық сабақтарды компьютерлік сыныпқа көшіру және барлық оқу материалдарын компьютерге беру қажет деп жоғарыда айтылғандарға сүйенбейміз. Мұғалім өз бетімен, өз салған және «бағытталған» сабақ арқылы әртүрлі әдіснамалық әдістерді ауыстыра алады. Бұл сабақты сабырлы, қайталанатын, серпінді, қызықты етіп жасайды және нәтижесінде оқушыларға бұл курсты тезірек және тереңірек меңгеруге көмектеседі.
Мысалы, мұғалім сабақтың бір бөлігін «импровизацияланған материалдың көмегімен» өзі түсіндіре алады, оның бір бөлігі «электрондық көмекшісіне», содан кейін викторинаға және басқалар. Дегенмен, сабақта цифрлық технологияны пайдаланатын мұғалім педагогикалық технологиялар кез-келген оқу процесінің негізі екенін ұмытпауы керек. Цифрлық білім беру ресурстары олардың орнына түспеуі керек, бірақ тиімдірек болуға көмектеседі. Олар мұғалімдердің еңбегіне жұмсалатын шығындарды оңтайландыруға арналған, оқу процесі тиімдірек болады. Цифрлық технологиялар мұғалімнің жұмысын жеңілдету және жеке шығармашылық жұмысқа көңіл аударуға көмектеседі – белсенді оқушылардың «қиын» сұрақтарына жауап беру үшін және керісінше, «әлсіздікті» және ең пассивті «тартуға» тырысу.
Осылайша, цифрлық технологияларды оқу үрдісінде пайдалану пассивтіден білім беру іс-шараларын іске асырудың белсенді әдісіне көшуге мүмкіндік береді, онда оқушы оқу үрдісінің негізгі қатысушысы болып табылады. Цифрлық оқыту құралын таңдаған кезде, әрбір мұғалім белгілі бір білім беру пәнінің өзіндік ерекшелігін және сипаттамаларын, тиісті ғылымның ерекшеліктерін, оның тұжырымдамалық аппаратын және оның заңдарының зерттеу әдістерінің ерекшеліктерін ескеру керек.
Цифрлық технологиялар оқу үрдісінің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келуі және оқу үрдісіне жақын түрде бейімделуі тиіс. Белгілі бір шектерде ақпаратты ұсынуды бақылауға мүмкіндік беретін интерактивті өзара әрекеттесу, жеке параметрлерді өзгерту, нәтижелерді зерттеу, сондай-ақ белгілі бір пайдаланушы артықшылықтары туралы бағдарлама сұрауларына жауап беру. Олар сондай-ақ, олардың жеке академиялық мұқтаждықтарына сәйкес келетін ақпарат беру жылдамдығын және қайталану санын белгілей алады.
Түрлі мультимедиялық білім беру ақпаратының икемділігі мен интеграциясы. Цифрлық технологияларды (желілік технологиялар, электронды оқулықтар және тағы да басқа) пайдаланатын оқу үдерісіне қосылуға мүмкіндік беретін оқушы білім беру қызметінде тәуелсіздік пен шығармашылықты дамытатын мұғаліммен коммуникативтік қарым-қатынаста болып тұрады. Қорытындылай келе, қазіргі заманғы мұғалімнің ең маңызды міндеттерінің бірі – сапалы білім алуды қамтамасыз ету үшін ғана қазіргі заманғы оқу құралдарымен жұмыс істеуге дайын болуы қажет екенін айтқым келеді.
Сіздердің қолдарыңызда бейнесабақтар 427 «ХХІ ҒАСЫР: ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ИННОВАЦИЯ» атты жас ғалымдар мен студенттердің республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары 9 сәуір, 2021 ж. түрінде құралдардың толық жиынтығы болады: бейне-презентациялар, бейне-турлар, бейнекурстар. Бейнесабақтарды кез-келген пән мұғалімі құра алады. Виртуалды баяндаушы ретінде сөйлеу мүмкіндігін жіберіп алмаңыз, қызықты тақырыпты ашып, білікті мұғалім – сарапшы екендігін де ұмытпаңыз. Осы жоғарыды айтылған мәліметтердің көмегімен кезкелген мұғалім өзінің кез-келген күрделі және кез-келген форматтағы өзінің жеке бейнесабақтарын (бейне-презентациялар, бейне клиптер) жасай алады және шығара алады.
Нұржан Тұрғанбайұлы СЕИЛЬБЕКОВ,
“Жетісу дарыны” облыстық дарынды балалар
мен талантты жастарды анықтау және қолдау
оқу әдістемелік орталығындағы медиалық
сүйемелдеу бөлімінің меңгерушісі, Алматы облысы
