Алқаптағы инновация: ШҚО-да ғалымдар егіншілік игілігі үшін тер төгуде

Сәрсен Аманжолов атындағы ШҚУ ғалымдары сандық технологиялар мен өсімдік индекстерін есептеу көмегімен фермерлерге егістіктің әрбір учаскесі үшін тұқым, тыңайтқыш және басқа да ресурстардың мөлшерін метрге дейінгі дәлдікпен дәл есептеуге көмектеседі.

“Егіншіліктің барлық жүйесінің негізі олардың барлық сипаттамалары бар алқаптардың нақты карталарын пайдалану болып табылады”, – деп түсіндіреді жоба жетекшісі Максим Сутула. – Учаскелердің шекарасынан басқа топырақтың химиялық құрамы, оның ылғалдылық деңгейі, оның ішінде жер асты суларының тереңдігі, күн радиациясының мөлшері, жер бедері, басым желдер, жақын маңда маңызды табиғи және басқа объектілердің болуы туралы мәліметтер қажет: ормандар, су қоймалары, өнеркәсіптік кәсіпорындар, тұрғын үйлер, жолдар және басқалар.

Оның айтуынша, неғұрлым көп факторлар ескерілсе, болжалды модельдер дәлірек болады, сол кезде өндіріс процесін сенімді түрде реттеуге болады.

– 2021 жылы біз Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінен “Нақты егіншілік технологиялары негізінде агротехнологиялық шешімдер қабылдауды қолдау әдістерін зерттеу және әзірлеу”тақырыбында ғылыми жобаны гранттық қаржыландыруға ие болдық. Іске асыру мерзімі: үш жыл. Қазіргі уақытта біз Шығыс Қазақстан облысының тәжірибелік станциясымен жұмыс істейміз және арпа, соя және бидай дақылымен 27 гектар жерді зерттейміз. Жоба идеясы олардан қызу қолдау тапты, тиісінше біз күш біріктірдік, – дейді техникалық іске асырудың жауапты орындаушысы Ержан Байбурин.

Ғалымдар мультиспектрлі дронның көмегімен дәлдік үшін қажет белгілі бір бұрыштан және биіктіктен суретке түсіреді.

Ұшу кезінде олар өсімдіктердің даму динамикасын көреді.

– Осы суреттердің арқасында біз есептеулер жүргізе аламыз. Мысалы, егер мәні -1 болса, онда бұл су. 0,3-өсімдік әлсіз немесе ауру. Егер 0,6 болса – өсімдіктің денсаулығы қалыпты. Егер индекс 0,6-дан үлкен болса, онда өсімдік сау болады. Индекстер өсімдіктердің әлсіз дамуын көрсететін жерде агрономдар агрохимиялық талдау жүргізеді, бағалайды және тыңайтқыштар бойынша ұсыныстар береді, – деді модельдерді әзірлеуші ғалым Әлия Нұғыманова.

Айта кету керек, өсімдік индекстерін есептеу үлкен егістіктер үшін пайдалы, онда фермер аяқтарымен жүре алмайды, ал дрон ұшып, ғалымдар есептейтін суреттер жасайды. Деректер дереу серверге жіберіледі, онда бағдарлама деректерді өңдейді, ал агроном фермерге кеңес бере алады: қай бөлікке назар аудару керек, өсімдіктің солуы, арамшөптер және басқалары.

2022 жылы университет 4 млн теңгеге метеостанция сатып алды, ол алқаптардағы климаттық деректерді автоматты режимде береді. Іс жүзінде метеостанцияда телефон бар. SIM картасы деректерді береді: қаншалық ылғалды, желден қандай күш болды, күн радиациясының деңгейі. Әр 10 минут сайын метеостанциядан деректер ғалымдарға серверге жіберіледі.

Ғалымдардың сөзінше олар түрлі рельефтер, қара топырақ, құмды топырақ, құмдақ және әртүрлі беткейлер сияқты проблемалық аймақтарды зерттеу үшін әдейі таңдаған.

– Ұсыныстарды біз тек күзде ғана бере аламыз, өйткені басында қону нүктелерін белгілейміз, даму кестесін құрамыз. Өнімділік индикаторының нәтижесі дайын болғаннан кейін біз өсімдіктер индексін есептеу мәнін алмастырамыз және ұсыныстар жасаймыз, – деді жоба жетекшісі Максим Сутула.

Техникалық іске асырудың жауапты орындаушысы Алмасбек Мәуліт агрономдар екінші рет гербицидтермен арамшөптерден арылғаннан кейін ошақтар пайда болғанын атап өтті. Пештің орнында күнбағыс пен тары бұрын өсті.

– Біз дроннан соңғы рет суретке түсіп, агрономдарға топырақты гербицидтермен тағы бір рет өңдеу керектігін көрсеттік. Болашақта біз контейнерлермен жабдықталған және оларға гербицид құйылатын дрондарды сатып алуды жоспарлап отырмыз. Сонда дрон нүктелі түрде өңделеді. Яғни, барлық алаңды өңдеудің қажеті жоқ, тек нүктелі түрде, – деді Алмасбек Мәуліт.

Бүгінгі таңда жоба бойынша 10 адам жұмыс істейді. Олар цифрлық карталар жасады. Рельефтің, құнарлылықтың, басқару аймағының картасы жасалды.

Сәрсен Аманжолов атындағы ШҚУ баспасөз қызметі