Гүлзия Сапарбекқызы: «Басты құндылығым – өмір бойы білім алу»
Еліміздің түкпір-түкпірінде түрлі талантты, дарынды, білімді шәкірттер түлетіп жүрген білім ордалары мен алтын ұстаздар аз емес. Сондай ұлағатты ұстаздардың бірі – Атырау қаласындағы химия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінің химия пәнінің ұстазы Бейсенбекова Гүлзия Сапарбекқызы.
Жылы жүзді, шәкірттері де ылғи өзімен тілдесіп, жөн сұрасуға ниеттеніп тұратын, білімді, өнегелі ұстаз өз мектебінде де өткен жылы «Жыл мұғалімі» атанып үлгерді. Республикалық «Үздік педагог-2021» байқауының жеңімпазының айтар тұшымды-ұтымды ойлары да, берер білімі де мол болғандықтан, қоғамға пайдалы боларлық ашық сұхбат өрбітуді жөн санадық. Сіз де сырлы әңгімеден сусындай отырыңыз, құрметті оқырман!
– Гүлзия Сапарбекқызы, алғашқы сауалымызды дәл қазіргі көңіл-күйіңізден бастасақ. Оқу жылын сәтті аяқтап, қуанып жүрген шығарсыздар?
– Биылғы оқу жылы қызықты, жаңа жетістіктер мен жеңістерге толы болды. Ол жаңа мүмкіндіктерге, тың идеялар мен жаңа мақсаттарға жол беріп, аяқталды. Оқушылардың алған білімдері биік белестерді бағындырып, оң өзгерістерге жетелейтініне қуаныштымын!
– Өскен ел, туған жеріңіз, бал балалығыңыз туралы әңгімелеп берсеңіз…
– Менің шағын Отаным – Қызылорда облысындағы Төмен-Арық ауылы. Бұл – өзімді тыныш және еркін сезінетін жер. Мен «Горняк» орта мектебінде білім алдым, бүгінгі күнге дейін құндылығым – өмір бойы білім алу. 1984 жылы мектеп бітірдім, ұстаздарымды ризашылықпен еске аламын. Олар маған қоғамға қажетті іргелі білім мен дағдыларды берді. Ата-анам мені өзгеге мейірімді етіп өсірді, өзіме деген сенім мол, бұл маған алға ұмтылуға күш береді.
– Ұстаздық ұлы қызметке деген махаббатыңыз қашан оянды?
– Кішкентай кезімнен кішкентай балаларға білім беруді ұнататынмын: оларға кітап оқыдым, әртүрлі әңгімелер, ертегілер айттым. Үйдің арғы жағында үлкен бақшамыз бар еді. Бұл бақшаны әкем өсірді, ол алма ағаштарында тәжірибе жасағанды ұнататын. Бір жағынан дәмді жеміс, екінші жағынан қышқыл жеміс беретін алма ағаштарын өсірді. Жаз келе салысымен балалардың барлығы осы бақта болды. Мен олардың кеңесшісі ретінде экскурсия жүргізіп, әкемнің тәжірибелерінің нәтижелерін көрсеттім. Менің ұстаздық мамандыққа деген махаббатым әкемнің бақшасынан басталды деп ойлаймын.
– Ең алғашқы қызмет жолыңыз есіңізде ме?
– Иә, бұл 1989 жылы болатын. Мен Н.В. Гоголь атындағы педагогикалық институтын биология мамандығы бойынша қосымша химия мамандығы бойынша, үздік дипломмен бітірдім. Алғашқы еңбек жолымды бастаған мектеп – Қызылорда қаласындағы №233 орта мектеп. Менің тәлімгерім биология пәнінің мұғалімі, сонымен қатар мектеп директоры Шастова Лидия Ильинична болды. Бұл кәсіби, шығармашыл, жауапкершілігі мол ұстаздардан құралған тату ұжым болды. Мен олардан мақсатты, позитивті, тәуелсіз болуды үйрендім.
– Мұғалім болғалы бергі қызмет жолыңызбен бөлісе кетсеңіз…
– Қызым Майра дүниеге келген соң №198 эксперименталды орта мектепке жұмысқа орналастым. Подольский Марк Захарович мектеп директоры болып жұмыс істеді. Мен үшін ол – таңғажайып, стандартты емес, дана, талапшыл, талантты ұстаз. Осы мектептегі еңбегімнің арқасында білімді ұстаз шәкірттерге үлгі екенін түсіндім. Оқушылардың жас ұстазға деген құрметі оның берген сапалы білімінен туындайды. Жолдасым Әбдірахманның жұмысына байланысты Атырауға көшіп келдік. Кейінгі жұмыс жалғастырған мектеп – Өтешқали Атамбаев атындағы №8 орта мектеп. Амирова Натажан Сұлтанғалиқызы мектеп директоры қызметін атқарды. Ол үлкен жүректі іскер көшбасшы және мұғалімдердің кәсіби дамуы мен өсуіне кең мүмкіндіктер берді. Оның қолдауының арқасында қалалық, облыстық байқауларда «Жыл мұғалімі-2006» атандым. 2011 жылы Атырау қаласындағы ағылшын тілін тереңдетіп оқытатын техникалық гимназияға химия пәнінің мұғалімі болып жұмысқа орналастым. Мектеп директоры қызметін Алибаева Софья Гинаятқызы атқарды. Бұл ұстаздар мен шәкірттердің өзін-өзі жетілдіруіне қолайлы жағдай жасаған кемеңгер басшы.
2013 жылдан бастап мен Атыраудағы NIS-те жұмыс істеймін және өзімді бақытты ұстаз санаймын. Зияткерлік мектеп менің өміріме 180 градустық бетбұрыс жасап, білім саласына жаңаша рух пен реформа тынысын енгізді. Американдық психолог М.Чиксентмихайи «Поток: психология оптимального переживания» философиясы мектебімізде сезінетін күйге жақын. «Бұл адамның оңтайлы тәжірибесінің күйі – өз ісімен толық қосылу, оны сіңіру, уақытты, өзіңізді сезінбеу, шаршаудың орнына үнемі қуат толқыны пайда болғанда…» – бұл «секундтар сағаттай созылып, сағаттар секундтардай ұшады» күйін көрсетеді. Мұнда жұмыс істеуге қолайлы жағдайлар жасалған: химия кабинеттері, әр сабақта химиялық эксперимент жүргізетін, ИК технологиялармен жабдықталған, белсенді оқу процесі мұғалімдердің кәсіби өсуіне жағдай жасау, сонымен қатар стандартты емес және шығармашылық ойлауы бар, еңбекқор, мақсатты, көп тілді меңгерген оқушылармен жұмыс. Жасалған күш пен еңбек зияткерлік мектептің іс-әрекетімен бірге болу үшін үлкен қуаныш әкеледі маған.
– Неліктен химия? Бұл ең күрделі пәндердің бірі. Дәл осы пәнге деген қызығушылық ненің әсерінен туындаған еді?
– 8-сыныпта химия пәнін оқи отырып, бұл мен үшін қызық әрі ауқымды ғылым екенін түсіндім. 8-10 сынып аралығында облыстық химия олимпиадасының қатысушысы болдым, сондықтан пәнмен тығыз байланыс орнаттым. Педагогикалық институттың 3-курс студенті ретінде химия пәнінен Республикалық студенттік олимпиадада жүлделі 3-орын иегері атандым. Мен әрқашан қоршаған ортаға қызығушылық танытып, ғаламшарымыздың сақталуына үлес қосқым келді. Жазушы Максим Горькийдің: «Химия – ғажайыптар саласы, адамзаттың бақыты сонда жасырылған, ақыл-ойдың ең үлкен жеңістері осы салада болады», – деген пікірімен келісемін.
– Атырау қаласындағы NIS-ке келгеннен бергі өз өн бойыңыздағы өзгерістерді айта кетіңізші…
– Мен өзіме сұрақ қойдым: «Оқушылардың тез өзгеретін әлемде табысты, бейімделген және шығармашылықпен ойлауы үшін оқу әрекетін қалай құруға болады?». Оның жауабын зияткерлік мектепте жұмыс істеп жүргенімде алдым. Менің оқу қызметім менің алдыма жаңа мақсаттар мен міндеттер қойды, оларға қол жеткізу үшін үздіксіз өздігінен білім алумен жұмыс істеу және үнемі тәжірибе алмасуды жүргізу, білім беру технологияларының элементтері мен тәсілдерін енгізуде әріптестермен өзара ынтымақтастықты белсенді пайдалану қажет болды. Біз сабақтарды талқылаймыз, талдаймыз, бірлесіп апталық жоспарын жасаймыз, тақырыпты жақсы меңгеруге көмектесетін тиімді әдіс-тәсілдерді ұсынамыз, қалыптастырушы және жиынтық бағалауға арналған тапсырмаларды таңдаймыз. Өзіме топтық жұмыс, сыни дос пен рефлексивті практиктің дағдыларын дамытуға көмектесті. Мен үшін оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыратын, «төмен» және «жоғары» ретті сұрақтарды құрастыру дағдыларын, сонымен қатар оларды қоя білуді дамытатын әдістемелер оқу үдерісінің маңызды бөлігі болды. Сонымен қатар өз ойын еркін жеткізе білуге, ой елегінен өткізуге ықпал ету. Күнделікті оқу үрдісінде оқушылардың бойында болжау, пайымдау, бақылау дағдыларын, сонымен қатар ғылыми тұрғыдан қорытынды жасай білу және салыстыру, пәндік лексика мен терминологияны қолдана білу дағдыларын дамытуға тырысамын. Зияткерлік мектептегі жұмысым заманауи ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін, сыни тұрғыдан ойлау әдістерін, концептуалды, сараланған және проблемалық оқытуды, жобалық ойлауды сауатты пайдалануға көмектеседі және оқушылырды өздерінің оқу стильдеріне үйретуді ұсынады.
– Қазақстанның қазіргі білім беталысына қандай баға берер едіңіз?
– Қазақстандағы білім беру жүйесі оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыруға бағытталған. 2016 жылдан бастап Қазақстанның білім беру жүйесінде елеулі өзгерістер орын алуда. Қазіргі уақытта ғылым, техника және ақпараттық кеңістік үздіксіз динамикалық дамуда, бұл білім беру саласындағы өзгерістерге әкеледі. Енді бітірушінің нәтижелі болуы іскерлігі мен дағдысына және оларды практикалық қызметте және күнделікті өмірде қолдануына байланысты. Балабақшалардың, мектептердің, жоғары оқу орындарының қызметінде реформалар жүзеге асырылуда. Біздің біліміміз, сонымен қатар баламалы оқыту форматтарын (онлайн және офлайн немесе аралас) ұсынады. Осы өзгерістердің барлығы қазақстандық білім берудің сапалы үлгісін құруы тиіс.
– Қазіргі таңда тыңдамайтын оқушы көп пе, әлде тыңдата алмайтын ұстаз көп пе? Жеке пікіріңіз?
– Қызықты сұрақ. Қазіргі балалардың жан-жақтылығы соншалық, олардың қабілеттерін дамыту мұғалімнің өз пәні бойынша ғана емес, сонымен қатар өнердің, спорттың, т.б. Әрбір оқушының жеке психологиялық ерекшеліктері бар, ол белсенді немесе пассивті болуы мүмкін, топта немесе жеке жұмыс істей алады. Сондықтан әрбір оқушы – қайталанбас қабілеттердің қоймасы және оны уақытында байқап, оқу процесінде дамытуға көмектесу маңызды. Есту және тыңдау дағдылары мұғалім мамандығының маңызды элементтері болып табылады. Бұл менің жеке пікірім, немқұрайды қарамайтын, қызығушылық танытатын, балаға және өзінің ұстаздық мамандығына сүйіспеншілікпен қарайтын, үнемі сабақтың маңызды құралдары мен тәсілдерін іздеп, алға ұмтылып, өзіне сенім артқан шәкірттеріне үлгі болатын ұстаздар бар. Бірақ немқұрайды мұғалімдер де бар, мүмкін олар мамандық таңдауда қателескен шығар.
– Өз сабағыңыз барысындағы әдемі әдіс-тәсіліңіз бар ма? Қандай ұстаздық лайфхакпен бөлісер едіңіз?
– Зияткерлік мектепте 10 жыл жұмыс істеу барысында сыни тұрғыдан ойлау, проблемалық оқыту, дизайндық ойлау элементтері және кері дизайн тәсілдерін қолдандым. Қазіргі уақытта мен оқытудың төңкерілген әдістерін қолданамын. Неліктен мен бұл білім беру тәсілдерін таңдадым? Өйткені, олар күтілетін нәтижелерге, оқу мақсаттарына қол жеткізуге және функционалдық сауаттылық дағдыларын дамытуға көмектеседі. Сондай-ақ осы оқу жылында мен оқушылардың дивергентті ойлауды қалыптастыру үшін STEAM білім беру тәсілдерін қолдандым. Осы тәсілдерді оқу үрдісінде қолданудың нәтижелерімен бөлісе аламын.
– Жетістіктеріңізбен де бөліссеңіз…
– Білім алушылардың жетістіктерін тізбектеп шығайын:
1) STEAM және робототехника бойынша ғылыми-техникалық жобалардың аймақтық байқауы Jasspace Project Challenje-2023, Атырау, 20.05.2023 ж. Әділбек Кенжебай, Альмир Абдулов, 7 «Д» сынып оқушылары – 1-орын.
2) №19432 авторлық құқық куәлігін «Пластикалық қалдықтарды қайта өңдеу. Пластикалық кірпішті пайдалану» жобасының авторлары: Кеңесов Ермек Серікұлы, Бейсенбекова Гүлзия Сапарбекқызы, 2021 ж.;
3) Оқушылар арасындағы әл-Фараби атындағы республикалық ғылыми жобалар байқауы, Астана қ., 2020 ж. Ермек Кеңесов 11 «G» сыныбы – 1-дәрежелі диплом;
4) Пайдалы модель патенті №3477, куәлік No106418, «Жарықтандыру құрылғысы», авторы Мадина Талғатқызы Мулюкова, 12-сынып оқушысы, ҚР, 29.06.2018 ж.
5) Өнертабысқа патент №32213, «Гальваникалық электр станциясы», авторы Хубиев Касымхан Юсуфович, 9-сынып оқушысы, ҚР, 22.04.2016 ж.
Ал, өзімнің кәсіби жетістіктерім:
1) Республикалық «Үздік педагог-2021 жылғы» байқауының жеңімпазы;
2) 2020-2021 ж. «Online Mektep» жобасы бойынша сабақ сценарийін құрастырушы. Bilim Media Group-пен бірге «НЗМ» ДББҰ БББО
3) Әдістемелік жинақ «Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту» (Назарбаев Зияткерлік мектебінің мұғалімінің тәжірибесінен, Атырау қаласының химиялық-биологиялық бағыты)
– Қай шәкіртіңізді мақтан тұтасыз?
– Күрделі сұрақ. Мен барлық шәкірттеріммен мақтанамын, олардың әрқайсысы менің жүрегімде ұмытылмас із қалдырды. Біздің мамандықтың қызықты сәті бар, біз тек сабақ беріп қана қоймай, сонымен қатар оқушыларымыздан заманауи әлемдегі жаңа, жағымды тенденцияларды үйренеміз.
– Гүлзия Сапарбекқызы, егер сізге билік беріліп, білім жүйесіндегі бір олқылықтың орнын толтыр десе, қай кемшін тұсты қалай түзер едіңіз?
– Қиын сұрақ. Менің ойымша, оқушылардың өздігінен білім алуына басты назар аудару керек. Ұсыныстары бар баламалы оқу жоспарын жасақтап, дәлелденген ресурстарының тізімін беріп, өзін-өзі жетілдіру дағдыларын дамыту жолдарын көрсетіп, қандай білім беру тәсілдері мен әдістері арқылы жүзеге асыруға болатынын сілтеп.
– Өз отбасыңыз туралы айта кетсеңіз…
– Менің мықты және тату отбасым бар. Ересек қызымыз бен ұлымыз өз отбасын құрды. Күйеуім екеуміз ұлымыз және оның отбасымен бірге тұрамыз. Біздің бақытымыз қызымыз бен ұлымыз сыйлаған немерелерімізде.
– Өзіңіздің ізіңізден ерген өрімдей жас ұстаздарға айтар ақыл-кеңесіңіз?
– Мен педагог А.С. Макаренконың «Жас мамандарға кеңес» деп санайтын тұжырымымен келісемін: «Шәкірт ұстаздарының қаталдығын, құрғақтығын, тіпті тұтқындығын кешіреді, бірақ олар бұл мәселе бойынша нашар білімді кешірмейді. Олар ұстаз бойындағы шеберлікті, біліктілікті, алтын қолды, пәнді терең білуді, айқын ойды бәрінен де жоғары бағалайды».
– Сүбелі сұхбат өрбітуге сеп болғаныңыз үшін алғысымызды білдіреміз! Шәкірт қызығына бөлене беріңіз!
Сұхбаттасқан Орынгүл МАХМУД
Загрузка...