АҚМОЛАЛЫҚ ОҚУШЫ ҚАРАҒАЙ ИНЕЛЕРІНЕН ФУНКЦИОНАЛДЫ СУСЫН ЖАСАДЫ
Бурабай ауданындағы Оқжетпес ауылының жалпы білім беретін мектебінің оқушылары қарағай инелерінің сығындысы немесе тұнбасынан функционалды сусындар дайындау идеясын жүзеге асырады.
Оқжетпес ауылы курорттық жерде, қарағайлы ормандардың арасында орналасқан. Ормандағы ауаның емдік қасиеті бар.
«Осы тақырыптағы ғылыми жоба идеясы төрт жыл бұрын пайда болды. Мектеп оқушысы Әлімжанова Камила менің жетекшілігіммен инелер құрамын, медициналық мақсатта қолдану тәсілдерін әзірлеумен және зерттеумен айналыса бастады. Камилла көптеген әдебиеттерді оқып, мектептің химия зертханасында зерттеулер жүргізді. «Бурабай» МҰТП қызметкерлерімен кездесіп, инелер жинап, эксперименттер жүргізді. Инелердің құрамына кіретін биологиялық белсенді заттардың ішінен ол аскорбин қышқылы мен каротинге тоқталды. Мектепті бітіргеннен кейін Камилла Алматы қаласындағы Асфендияров атындағы ҚазҰМУ академиясына оқуға түсті», – деді жоба жетекшісі, химия және биология пәнінің мұғалімі Гүлнар Сеитова.
Ал жоба жалғасын күтті. Сол кезде 10 сынып оқушысы Бейсенбай Бекзат бұл жұмысты қолға алды.
«Эксперименттер арқылы қысқы инелерде басқа маусымдарға қарағанда аскорбин қышқылы көбірек екендігі анықталды. Содан кейін Камиланың инелерден сусындарды қышқылдандыру керек деген болжамын да бекіттік. Сорғыш екі жолмен дайындалды: қайнатпай және қайнатылған түрде. Қайнағаннан кейін сорғышта аскорбин қышқылының мөлшері көп екені белгілі болды. Нәтижелер бойынша лимонмен салыстырғанда қарағай инелерінде С дәрумені артатыны белгілі болды. 100 грамм инелерге-300-400 мг, ал 100 грамм лимонға – 50 мг. Каротинді сандық анықтау нәтижелері бойынша, ересек адам үшін 150 грамм қарағай инелерінде тәуліктік каротин мөлшері бар екендігі анықталды. Инелердегі каротин мөлшері маусымға байланысы жоқ, сондықтан инелерді А дәруменінің қосымша көзі ретінде пайдалануға болады», – деп қоса айта кетті жоба жетекшісі.
«Енді алдымызда өсімдіктерге зиян келтірместен витаминді сусынды қалай алуға болады деген сұрақ туындады. Бұл сұраққа ҚР ПІБ «Бурабай» МҰТП ғылым, ақпарат және экологиялық мониторинг бөлімінің басшысы, аға ғылыми қызметкер, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты Евгений Архипов жауап берді. Инелерді жинау күтім үшін заңды ағаш кесу кезінде жүргізілуі керек екен. Мен ағаш жасыл инелердегі аскорбин қышқылы мен каротин құрамына зерттеу жүргіздім. Нәтижелерді салыстырдым. Кесілген ағаштардың ағаш жасыл желектеріндегі олардың саны тірі ағаштарға қарағанда 8-10% – ға ғана кем екені белгілі болды. Сондықтан функционалды сусындар жасау үшін тірі ағаштарға зиян келтірместен кесілген ағаштардың инелерін қолдануға болады», – деді Бекзат.
Мектептің зертханасындағы зерттеуден басқа, Бекзат сорғыштың құрамын неғұрлым сапалы және дәл талдау үшін ЯМР инженерлік профиль зертханасы спектрометрінде талдау қолданды. Бекзат ЯМР спектрлерін өңдеу процесін профессор, химия ғылымдарының кандидаты, Шоқан Уәлиханов атындағы КМУ ЯМР спектроскопия зертханасы меңгерушісі Төлеген Сейлхановтың басшылығымен жүргізді.
Жоба бойынша жұмыстың ғылыми кеңесшісі Ш. Уәлиханов атындағы КМУ доценті, химия ғылымдарының кандидаты Нұргүл Нұрмұханбетова болды.
Зерттеу жұмыстарының қорытындысы бойынша «Сосновый дар» функционалды сусыны жасалды. Инелер сығындысын алу негізінде технологиясы әзірленді. Назар аударуға тура келетін негізгі мәселе – инелерді тірі ағаштардан емес, кесілген ағаштардан жинайтын болады.Функционалды сусынның зерттеу барысы мен макеті әзірленді.
Бекзат өзінің туған ауылында қарағай инелерінің сығындысы негізінде әр түрлі құрамы бар функционалды сусындар ұсынылатын кафе ашуды армандайды.
