Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ұлттық құрылтайдың төртінші отырысында сөйлеген сөзі – Выступление Главы государства Касым-Жомарта Токаева на четвертом заседании Национального курултая
Қадірлі қауым!
Бүгін – Амал күні. Сондықтан баршаңызды шын жүректен құттықтаймын.
Бұл күн – Әз-Наурыздың бастауы. Еліміздің төл мерекесі биыл да қасиетті Ораза айына орайлас келіп отыр.
Қастерлі мейрамдарымыз халқымызды игі амалдар жасауға үндейді. Асыл қасиеттерімізді кеңінен дәріптейді.
Құрылтайдың ұлық мерекелермен қатар өтіп жатқаны жақсылықтың нышаны деп ойлаймын.
Осыдан үш жыл бұрын наурыз айында арнайы Жолдау жарияладым. Оны жақсы білесіздер.
Елімізді түбегейлі жаңғырту үшін ауқымды реформа жасайтынымызды айттым. Сол кезде алғаш рет Ұлттық құрылтай туралы бастама көтердім.
Үш жылдың ішінде Қазақстан жаңа тұрпатты ел болды. Саяси реформалар жан-жақты өзгерістер жасауға мүмкіндік берді. Жалпыхалықтық референдум арқылы Ата заңға түзетулер енгізілді. Парламенттің құзыры кеңейді, Үкіметтің жауапкершілігі артты. Адам құқықтарын қорғау жүйесі жақсарды. Конституциялық сот құрылды. Шешім қабылдау үдерісіне азаматтардың белсене қатысуына жол ашылды. Басқа да бағыттарда маңызды реформалар жасалды. Жергілікті билік түбегейлі жаңғыртылды.
Үш жылдан астам уақыт ішінде ауыл әкімдерінің 72 пайызы жаңарды. Оның үштен бірі – бұрын мемлекеттік қызметте болмаған азаматтар.
Бір сөзбен айтсақ, аймақтардағы атқарушы билікке жаңа адамдар келіп жатыр.
Пилоттық жоба ретінде аудандар мен облыстық маңызы бар қалалардың 45 әкімі сайланды.
Биылдан бастап барлық аудан әкімдерін халық тікелей сайлайтын болды.
Түрлі деңгейдегі мәслихат сайлауы өкілді билік органдарының жұмысына тың серпін берді. Облыстық және аудандық мәслихат депутаттарының 90 пайызы бір мандатты округтен, яғни тікелей дауыс беру арқылы сайланды.
Билік жүйесінде мұндай ауқымды өзгеріс бұрын-соңды болмады.
Ел ішіндегі өзгерістерге Ұлттық құрылтай мүшелері де орасан зор үлес қосты. Жұртымызды ортақ мақсатқа ұйыстырып, игі істерге жұмылдырды.
Алқалы жиын алғашқы күннен бастап жалпыхалықтық жаңғырудың символына айналды. Қоғамдық диалогтың жаңа үлгісі қалыптасты. Өзара түсіністік пен құрмет бар жерде келісім болады. Құрылтайдың түпкі мақсаты да – осы.
Кешеден бері Ұлттық құрылтай мүшелері көптеген бастама көтеріп жатыр. Қоғамымыздың ең өзекті мәселелері жөнінде қызу талқылау өтті.
Құрылтай мүшелері, шақырылған мамандар бұл мәселелер бойынша өз ұсыныстарын айтты.
Үкімет мүшелері, Президент Әкімшілігінің өкілдері, Парламент депутаттары көптеген сұрақтарға жауап беріп, пікір алмасуға белсенді түрде қатысты.
Баршаңызға ризашылығымды білдіремін.
Енді бірқатар мәселеге арнайы тоқталып өткім келеді. Ең алдымен қоғамда қызу талқыланып жатқан салық реформасына қатысты пікірімді айтайын.
Салық жүйесі, бұл – бүкіл мемлекеттік жүйенің тірегі. Бюджетте қаржы болмаса, мемлекет өз міндетін толық атқара алмайды, әлеуметтік міндеттемелер де орындалмайды.
Бұл туралы жаңа ғана белгілі экономист Жақсыбек Құлекеев жақсы айтып өтті.
Сондай-ақ Құрылтай мүшелері Қайырбек Арыстанбеков, Марат Башимов, Ерлан Саиров, Расул Рысмамбетов және Мұрат Әбенов салық-бюджет мәселесіне қатысты орынды пікір білдірді.
Еліміз үшін аса қажет шаралардың мән-маңызын халыққа егжей-тегжейлі түсіндіру керек.
Жұрттың бәрі экономист немесе қаржыгер емес. Мемлекеттің қандай шараны не үшін қолға алып жатқанын бәрі бірдей түсіне бермеуі мүмкін. Сондықтан реформаның мәнін әр адамға түсінікті тілмен жеткізу керек.
Үкімет салық реформасына қатысты жаңа тәсілдерді ұсынды.
Бұл шаралар, жалпы алғанда, дұрыс. Онда негізгі экономикалық және әлеуметтік факторлар ескерілген.
Кәсіби мамандар да, жалпы жұртшылық та қосымша құн салығының мөлшерлемесін көтеру қажеттігіне түсіністікпен қарайды.
Дегенмен ұсынылған шараларға, соның ішінде, қосымша құн салығына қатысты сын-пікірлер де естіліп қалады. Бірақ мұндай пайым шынайы ахуалға негізделмеген.
Түрлі себепке байланысты өзіне ауқымды әлеуметтік міндеттеме алмайтын елдер аз емес.
Ал Қазақстанның бюджет қаржысының жартысынан көбі әлеуметтік саланың еншісінде.
Біздің еліміз – әлеуметтік мемлекет. Сондықтан білім беру, денсаулық сақтау салаларына инвестиция салуды жалғастырамыз. Бұл – біздің конституциялық міндетіміз. Бірақ шын мұқтаж азаматтарға ғана көмек көрсетілуі керек. Қызметін асыра пайдалануға, әсіресе, алаяқтыққа жол берілмейді.
Сондықтан басымдық берілмеген жобаларға бөлінетін қаржы азаяды. Бұл қажет шара екені айдан анық.
Үкімет осы жылдың соңына дейін оны қалай оңтайландыру керектігін біржола анықтап алуға тиіс.
Қазақстанда түрлі салық режимі, көптеген жеңілдіктер мен преференциялар бар. Оның бәрі елімізде салық офшоры сияқты ахуал қалыптастырды.
Кәсіпкерлердің екі негізгі тобы пайда болды. Олар – заңнамадағы олқылықтарды пайдаланып, салық салынатын табысын өзі үшін азайтып көрсететіндер және барлық салықты адал төлейтіндер.
Кәсіпкерлердің осы екінші тобы бәсекеге төтеп бере алмай жатыр.
Үкімет салық төлеуден жалтару үшін бизнесін бөлшектейтіндердің әрекетіне орынды назар аударды. Өкінішке қарай, мұндай жағдай жаппай белең алған.
Заңнамадағы олқылықтар бизнесті бөлшектеуге жол беріп отырғанын мойындау керек. Бұл мәселеге Үкімет те, депутаттар да жете мән бермеген.
Тағы да әдемі көрсеткіштерге әуестеніп кеттік: елімізде екі миллионнан астам салық төлеуші, яғни жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар тіркелген деседі. Бірақ олардың қандай кәсіпорындар екеніне, қалай пайда болғанына, қанша салық төлейтініне, тіпті оны төлеп жатыр ма, жоқ па дегенге еш талдау жасалмаған.
Бірақ қазір құр кінәлаудан іс оңға баспайды.
Енді ахуалды шұғыл түзету қажет. Үкімет пен Парламентке айтарым – заңнамаға жедел түрде тиісті түзетулерді енгізу керек.
Әділ әрі тиімді салық жүйесін құру еліміздің болашағына, кейінгі ұрпақтың тұрмысына тікелей әсер ететінін ұғынған жөн.
Билік бизнеске қолдау көрсетіп келді, көрсете де береді. Бұған күмән болмауға тиіс. Бірақ бизнестің өзі заңды және заңсыз болады. Біз заңды сақтау, тәртіпке бағыну керек деп жатамыз. Ендеше Үкіметтің және жалпы биліктің қолдау шараларының игілігін, бірінші кезекте, адал әрі жауапты, ең бастысы, заң аясында жұмыс істейтін кәсіпкерлер көруге тиіс. Олар тиісті артықшылыққа ие болады.
Салық реформасына келсек, батыл шараларды дәл қазір қабылдау керек. Әйтпесе, бұдан да зор қиындыққа тап боламыз.
Енді бірыңғай уақыт белдеуіне көшуге қатысты пікірталасқа тоқталайын.
Үкімет пен Парламент бұл мәселені талқылады. Арнайы зерттеулер жүргізілді, шешімге күмән келтірген қоғам белсенділерінің қаупі мен күмән-күдігі расталған жоқ.
Үкіметтің және депутаттардың басым көпшілігінің, сондай-ақ мамандардың уәжімен келісемін: біздің кең-байтақ жеріміз бар, халқымыздың саны да салыстырмалы түрде алғанда көп емес. Сондықтан елімізде бірыңғай уақыт белдеуі болуға тиіс. Бұл тәсіл мемлекетті басқару ісін жеңілдетеді, логистика мен көптеген бизнес-үдерісті оңтайландыруға септігін тигізеді.
Осымен пікірталасты доғару қажет деп ойлаймын, оның үстіне бұл мәселені саясиландырудың қажеті жоқ.
Сондай-ақ бүгін Бекзат Алтынбеков, одан бұрын Бақтықожа Ізмұхамбетов пен Светқали Нұржан қоғамдық әдеп мәселесін қозғады. Бұл өте орынды деп ойлаймын.
Қазір әлеуметтік желіде адамға тіл тигізу, ар-намысын аяққа таптау көбейіп кетті. Жалған мәлімет таратушылар да бар. Мұндай келеңсіз үрдістерді тыю жолын қарастыру керек.
Мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи еліміздегі діни ахуалға алаңдаушылық білдіріп жүр.
Құрылтай мүшелері Дания Қыдырбаева және Олжас Сүлеймен жат діни ағымдардың жастар арасында, әсіресе спорт саласында ықпалы күшейіп бара жатқанын айтты.
Теріс ағымдарға, қазақтың болмысына жат идеологияларға тосқауыл қою қажет екеніне еш күмән жоқ.
Елімізде дін бостандығына кепілдік берілген. Бірақ жүгенсіздікке, тәртіпсіздікке жол беруге болмайды.
Діннің аса маңызды миссиясы – ұлтты ұйыстыру. Діни ұйымдардың қызметін реттейтін құжаттар осы талапқа сай болуға тиіс.
Бұл мәселені жан-жақты қарау керек. Соның ішінде заңнаманы жаңа жағдайға бейімдеп отыру өте маңызды.
Құрылтай мүшелері тағы бір жайтқа алаңдаушылық білдіріп отыр.
Соңғы кезде ел ішінде түрлі алаяқтық әрекеттер жиілеп барады. Теріс пиғылды адамдар қайырымдылыққа деп ақша жинап, оны жеке басының пайдасына жаратады. Сондай-ақ көп адам интернет-алаяқтардан зардап шегуде. Бұл мәселе бойынша бүгін Айгүл Орынбек жақсы айтты.
Бұдан бөлек, қазір жұртқа ақыл айтып ақша табатын жалған психологтар мен «коучтар» көбейіп кетті. Оларға сеніп, алданып қалғандар көп. Маған бұл туралы көптеген шағым түсіп жатыр.
Жауапты органдар бұл мәселені де назарға алуға тиіс.
Тағы бір түйткіл – қазір кинотеатрда көрсетілетін фильмдерге қатысты қоғамдық сын бар.
Былтыр қазақстандық мамандар түсірген 94 фильм шыққан, яғни, негізінен өзіміздің өнім шығарылып жатыр. Бұл – жақсы үрдіс.
Бірақ біз ең алдымен санға емес, сапаға көңіл аударуымыз керек. Көрерменнің көңілін көтеріп, күлкі сыйлау – бір бөлек, жағымсыз әдеттерді насихаттау – бір басқа.
Зорлық-зомбылықты, қатыгездік пен қылмысты насихаттайтын фильмдер де пайда болды.
Осы жерде бір нәрсені ескерген жөн. Бүгінде фильмдердің басым көпшілігі мемлекеттік тапсырыспен емес, жеке қаржыға түсірілуде.
Кино маңызды идеологиялық құрал екенін бәріміз жақсы түсінеміз. Сондықтан жеке қаржыға түсірілсе де, фильмді кинотеатрларға шығармас бұрын алдын ала сараптаудан өткізу жолдарын қарастырған жөн.
Сондай-ақ жақсы мысалдар да бар.
Жақында «Шоқан. Қашқария сапары» деген мультфильм шығыпты. Бұл өскелең ұрпаққа әйгілі тарихи тұлға Шоқан Уәлиханов туралы мәлімет беретін өте жақсы туынды деп айтуға болады.
Қазақ тілінде ұлттық нақышта түсірілген осындай мультфильмдер көп болуы қажет.
Бұл – ұлт болашағына тікелей ықпал ететін мәселе. Сондықтан анимацияны дұрыс бағытта дамыту мәселесін қолға алу керек.
Тағы бір маңызды мәселе. Маған белгілі адвокат Айман Омарова хат жолдады. Ол өз хатында күрделі тақырыпты қозғап, әйелдер колониясындағы ахуалға тоқталды. Әсіресе, жүкті әйелдер мен кішкентай балалары бар әйелдердің жағдайына баса назар аударды.
Еліміздегі қылмыстық-атқару жүйесінің мақсаты сотталған азаматтарды жазалау емес, түзету болуы керек деген пікірмен келісемін.
Ер адам немесе әйел болсын, бас бостандығынан айырылғандардың бәрі заң алдында бірдей.
Дегенмен адамгершілік құндылықтарды басшылыққа алып, «Заң мен тәртіп» қағидатын сақтай отырып, кәмелетке толмаған баласы бар әйелдерге қатысты кейбір заңдық ұстанымдарды қайта қарауға болады деп ойлаймын.
Құқық қорғау органдары мен депутаттар осы мәселені байыпты әрі жан-жақты зерттеп, шешім қабылдау үшін ұсыныстар енгізуі керек.
Дмитрий Павленко дұрыс мәселе көтерді. Кәсіби техникалық колледждер жаңа мамандықтарға сұранысты және еңбек нарығындағы жағдайды ескеруге тиіс.
Сарапшылардың айтуынша, біраз жылдан соң солтүстіктегі халықтың саны едәуір азайып, оңтүстіктегі тұрғындар әлдеқайда көбеюі мүмкін. Бұл – өте өзекті мәселе. Себебі аймақтардың еңбек нарығында теңсіздік одан әрі ушыға түседі деген сөз. Осы мәселемен Үкімет мұқият айналысуы керек.
Қостанайдағы колледждің тәжірибесін солтүстік аймақтарда кеңінен қолдану қажет.
Құрылтай мүшелері қоғамдағы өзекті мәселелерді үнемі көтеріп жүр.
Бәрін сынап-мінеп отыратын бәзбіреулер басты түйткіл – бұл емес, мемлекет назар аударуға тиіс басқа да проблемалар бар деуі мүмкін.
Азаматтарымыз күнделікті тіршілікте көптеген қарапайым түйткілге тап болады. Оны елемей, назардан тыс қалдыру дұрыс емес екенін ескерген жөн.
Сондықтан азаматтардың тұрмысына қатысты мәселелер өзекті болып қала береді. Біз бұл проблемаларды көтереміз, ең бастысы, шешеміз.
Құзырлы органдарға құрылтай қарсаңындағы жұмыс секцияларында айтылған барлық мәселені мұқият қарастыруды тапсырамын. Оның кейбіріне қазір де тоқталып өтемін.
Құрметті Ұлттық құрылтай мүшелері!
Біз біртіндеп барлық салада ауқымды реформалар мен нақты өзгерістерді жүзеге асырып жатырмыз. Оның бәрі халықтың тілегі мен заманның талабына сай жасалуда.
Бұл жердегі түпкі мақсат – барлығын өзгерту емес. Ең бастысы – атқарылып жатқан шаруаны оңтайландырып, оның тиімділігін арттыру.
Алдымызда тұрған негізгі міндеттің бірі – жекелеген бағыттар бойынша мемлекеттік аппараттың жұмысын жүйелеп, ретке келтіру.
Өздеріңізге мәлім, елімізде түрлі салаға қатысты бағдарламалар мен кешенді жоспарлар бар. Биыл осындай бірқатар құжаттың мерзімі аяқталады. Әрине, оның кейбірі жалғасады, кейбірі мүлдем тоқтатылады. Үкімет мұқият ойластырып, нақты шешім қабылдауы керек.
Ел болашағы үшін айрықша маңызы бар салалар бойынша жұмыс үздіксіз жалғасуға тиіс.
Мысалы, нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрес туралы жоспардың мерзімі биыл бітеді. Бұл құжат 2023 жылы әзірленген. Мұндай жоспар елімізге қажет екені анық.
Өйткені осы қауіпті кеселге қарсы күрес – өте маңызды мәселенің бірі.
Сондықтан жаңа құжатты дайындауға қазірден бастап кірісу керек.
Биыл балаларды зорлық-зомбылықтан қорғау, өзіне-өзі қол салудың алдын алу туралы жоспардың мерзімі де аяқталады.
Біз әйелдер мен балалардың құқығын қорғау үшін нақты шаралар қабылдадық.
Өткен жылы барлық аймақта балаларды Психологиялық қолдау орталықтары ашылды.
Заңдарға маңызды өзгерістер енгізілді. Тұрмыстық зорлық-зомбылықпен күреске қатысты заң қабылданған соң ахуал біршама жақсарды. Бірақ кейбір шалғай аудандарда әлі күнге дейін мұндай келеңсіз оқиғалар тыйылмай тұр. Жат діни ағымның жетегінде жүрген адамдар жағдайды тіпті ушықтыруда.
Жергілікті билік өкілдері мен қоғам белсенділері тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын-алу жұмысынан шет қалып отыр.
Оның үстіне, осы бағыттағы жұмыстар қазір әртүрлі құжатпен реттеледі. Шашыраңқы болып тұр. Соның бәрін бір жерге жинақтаған дұрыс деп ойлаймын. Осыған орай, «Қазақстан балалары» атты біртұтас бағдарлама қабылдаған жөн.
Озық ойлы ұрпақ өсіру үшін білім мен тәрбие әрдайым қатар жүруі керек.
Бұл өте маңызды құжат болмақ. Оны дайындау үшін Үкімет, Парламент депутаттары, омбудсмен Динара Зәкиева, қоғам қайраткерлері өз үлесін қосады деп ойлаймын.
Ашығын айтсақ, бала оқыту ісінде бұған дейін білімге көбірек назар аударылды. Ал ұрпақ тәрбиесіне қатысты жүйелі ұстаным болған жоқ. Бұл салаға тиісті деңгейде көңіл бөлінбей келді.
«Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы». Сондықтан біліммен қатар тәрбиеге айрықша назар аудару өте маңызды.
Былтыр мектептерде «Біртұтас тәрбие» бағдарламасы қолға алынды. Бағдарламаны қабылдау – істің басы ғана. Енді жаңарған құжатты еліміздегі барлық мемлекеттік білім ошағына енгізу керек. Оны алдағы уақытта жекеменшік мектептер де басшылыққа алуға тиіс.
Себебі тәрбие жұмысы балаларды түгел қамтуы қажет. Сонда ғана бұл бастама жалпыұлттық ауқымға ие болады. Жобаның түпкі мақсаты – отаншыл, білімді, жасампаз ұрпақ тәрбиелеу. Мұның бәрі – адал азаматқа тән қасиеттер.
Құрылтай мүшелері алдағы уақытта осы бағдарламаны «Адал азамат» деп атауды ұсынып отыр. Мен бұл ұсыныспен толық келісемін.
Құрылтай мүшелері Зүлфия Байсақова мен Бану Нұрғазиева мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстың критерийлерін қайта қарау және үкіметтік емес ұйымдар туралы заңнаманы жетілдіру қажеттігін айтты.
Азаматтық сектор реформаларды жүргізу және қоғамды дамыту ісінде маңызды рөл атқарады.
Мемлекет пен үкіметтік емес ұйымдардың серіктестігі өзекті мәселелерді шешуге, жасампаз құндылықтарды дәріптеуге және ұлттың жаңа сапасын қалыптастыруға ықпал етеді.
Сондықтан мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстың тиімділігін арттыру үшін қазіргі заманның талаптарына сай келетін жеке заң керек.
Әрине, заң жобасы терең және жан-жақты сараптамадан өтуге тиіс.
Құзырлы органдар сарапшылар мен қоғамдық ұйымдарды тарта отырып, бұл мәселемен айналысуы керек.
Біз соңғы жылдары мемлекеттік наградалар мәселесін қайта қарап, бір жүйеге түсірдік. Енді ведомстволық марапаттарды ретке келтіру қажет. Мемлекеттік органдар бұл жұмысты назардан тыс қалдырды. Нақты ереже жоқ, бәріне ортақ мәліметтер қоры да жоқ.
Соның кесірінен кейбір марапаттар орынсыз таратылып жатыр. Тіпті, бір мемлекеттік органның төсбелгісін бір адам бірнеше рет алған жайттар да кездеседі.
Мекемелік марапат – нағыз білікті мамандарға ғана берілетін, сол арқылы кәсіби мәртебені көтеретін маңызды награда. Бұған бей-жай қарауға болмайды.
Сондықтан мекемелік марапаттардың бірыңғай стандартын және тізімін жасау қажет. Әрине, әр мекеменің өз ерекшелігін ескерген жөн. Бірақ бәріне ортақ ұстаным болуы керек. Құзырлы органдарға осы шаруаны қолға алуды тапсырамын.
Менің бастамаммен ономастика саласын ретке келтіру үшін ауқымды жұмыс басталды.
Көшелер мен елді-мекендерге атау беру немесе атауларды өзгерту мәселесіне келгенде жергілікті атқарушы органдар көп қателік жіберген, бұл ретте тіпті, жерлестік пен тамыр-таныстыққа жол берілген.
Сондықтан бұл істі орталықтандыру туралы шешім қабылданды.
Депутаттар бұл ұсынысқа қолдау білдірді.
Соның нәтижесінде бізде ономастика саласындағы жұмыстың бірыңғай әрі нақты регламенті бар. Алайда тиісті рәсімдерді өзгертіп қана қоймай, сонымен бірге, бұл жұмыспен тиянақты айналысу керек.
Тарихи әділдік қағидатын қатаң ұстану қажет.
Біздің көрнекті тарихи тұлғаларымыз ұлықтауға әбден лайық. Сөз жоқ. Олардың есімін ел жадында сақтау – перзенттік парызымыз әрі жалпыұлттық болмысымызға тән қасиет.
Бірақ ономастиканы «тарихи еңбегі» ешқандай архив құжаттарымен расталмаған тұлғаларды ұлықтау құралы етуге болмайды.
Тәуелсіз Қазақстанда жоғары қызмет атқарған азаматтардың өзі кеңес дәуірінің қайраткерлерін, соның ішінде ашаршылықты ұйымдастыруға қатысы бар адамдарды әсіре мадақтаумен айналысып жүр. Бұл – өкінішті әрі түсініксіз нәрсе.
Жалпы, бұл жұмысты ретке келтіру керек. Ел тарихында айрықша рөл атқарған әйгілі бабаларымыздың есімі көптеген елді мекендер мен көшелерге берілген. Енді осымен тоқтайық.
Өткен заман қайраткерлерінің атын ел жадында сақтау мәселесіне мейлінше салмақты көзқараспен қараған жөн. Қалалар мен көшелердің атауынан халқымыздың төл тарихы көрініс табуы қажет.
Біз әдемі жер-су атауларын және халық ішінде кең таралған дәстүрлі атауларды толық пайдаланбай жүрміз.
Бірақ ауыл-аймақтардың тарихи тұрғыдан ескірген атауларын өзгерту мәселесіне мұқият қараған жөн. Бұл жерде ешқандай науқаншылдық болмауы керек.
Халық арасында жан-жақты түсіндіру жұмысын жүргізіп, тұрғындардың пікірін ескеру маңызды.
Қазір елді мекендердің аумағы ұлғайып жатыр, қалаларда жаңа аудандар бой көтеруде. Осыған байланысты атауы қайталанатын немесе мүлдем атауы жоқ мыңдаған көше пайда болды.
Бұл жағдай өрт сөндірушілерге, тәртіп сақшыларына, жедел жәрдем мен басқа да құрылымдарға қиындық туғызады. Ең алдымен осындай көшелердің атауын ретке келтіру қажет.
Жекеменшік нысандарға атау бергенде де жүгенсіздік болмауы керек.
Кейде қала көшелерінде айтуға ыңғайсыз атауы бар тақтайшалар ілулі тұрады.
Креатив деген, әрине, жақсы, бірақ қоғамдық тәртіп және әдеп нормаларын сақтау керек.
Сондықтан кәсіпкерлердің де ономастика мәселесіне жауапкершілікпен қарағаны жөн.
Қазір депутаттар ономастика комиссиясының келісімімен ғана жеке нысанды адам атымен атауға рұқсат беретін түзетулерді қарап жатыр. Бұл – дұрыс шешім.
Ономастика саласын, мемлекеттік және мекемелік марапаттар жүйесін жетілдіру, жасампаздық құндылықтарын дәріптеу, әлеуметтік кеселдерді жою, азаматтық қоғамды дамыту – мұның бәрі ауқымды идеологиялық жұмыстың ажырамас бөлігі.
Сондықтан ішкі саясаттағы шаруаның бәрін жүйелейтін біртұтас тұжырымдамалық құжат керек деген пікірмен келісемін.
Ұлттық құрылтай мүшелері – Еділ Жаңбыршин, Айдос Сарым, Никита Шаталов, Гүлмира Илеуова, Андрей Чеботарев, Данияр Әшімбаев, Марат Шибұтов және басқа да азаматтар осындай ұсыныс айтты.
Олар өз бастамасын іске асырып, Ішкі саясат тұжырымдамасының жобасын да әзірледі.
Мемлекеттік органдар бұл жобаны жан-жақты зерделеп, барлық мәселені пысықтауы қажет.
Құжатта құзырлы органдар мен мүдделі тараптардың қызметі бір арнаға тоғысуы керек. Онда мемлекеттік идеология жұмысының мақсат-міндеттері мен басымдықтары нақты белгіленуге тиіс.
Тұжырымдамада халқымыздың бірегей болмысын, өмір салтын сипаттайтын жалпыұлттық құндылықтар мен негізгі нышандар айқын көрсетілуі керек. Бұл, ең алдымен, осы құндылықтар мен нышандарды қоғамда орнықтыру, оларды кеңінен дәріптеу және қорғау үшін қажет.
Келесі мәселе. Ұлттық бірегейлігімізді нығайту жолында мәдениет саласы айрықша рөл атқарады. Әсіресе, төл мәдениетіміздегі Әз-Наурыз мейрамының орны бөлек.
Наурыз мерекесі туралы жаңа тұжырымдама әзірленді. Еліміз Ұлыстың ұлы күнін 14 наурыздан, яғни Амал күнінен бастап, он күн бойы атап өтетін болды. Әр күнге нақты атау берілді. Жұртшылық бұл бастаманы жақсы қабылдады. Әсіресе, Наурызнамадағы «Ұлттық киім күні» қоғамның зор қолдауына ие болды.
Ұлттық киімдерге деген қызығушылық арта түсті. Мектептерде, түрлі мекемелерде, сондай-ақ, ірі компанияларда ұлттық киімге мән беріле бастады. Сұранысқа сай тігін цехтары ашылып, жаңа брендтер, дүкендер пайда болды.
Осылайша, ұлттық киім кию біртіндеп қалыпты көрініске айналып келеді. Бұл – өте жақсы үрдіс.
Бет-жүзді тұмшалайтын қара киімнен гөрі өзіміздің ұлттық киімдеріміз әлдеқайда артық. Әсіресе, әйелдердің дәстүрлі киімі өте ғажап көрінеді. Себебі ұлттық киім, бұл – біздің бірегей ұлттық болмысымыздың маңызды көрінісі. Оны жан-жақты дәріптеуіміз керек.
Тәуелсіздік жылдарында мәдениет саласында көп жұмыс атқарылды. Классикалық және заманауи музыкаға арналған сәулетті ғимараттар салынды. Көптеген театр ашылды.
Қазақстанда театр өнеріне қызығушылық артып келеді. Зал көрерменге толы, қойылымдардың премьерасына билеттер екі-үш апта бұрын сатылып кетеді.
Сахна өнеріне құштар жандардың арасында жастардың көп болуы көңілге ерекше қуаныш ұялатады.
Қазір Қазақстанда 46 аймақтық театр бар.
Алайда, оның көпшілігінің жай-күйі мәз емес.
Мысалы, Семейде бір ғимаратта үш бірдей театр сығылысып отыр.
Әсіресе, аймақтарда театрларды салуға және дамытуға баса назар аудару керек.
Халқымыздың мәдени әралуандығын сақтауға мүмкіндік беретін орыс және басқа да ұлттық театрларды қолдау маңызды.
Елімізде өнердің бұл түрі де табыс әкелетінін дәлелдеп жүрген жеке театрлар аз емес.
Сондықтан бизнес өкілдерін аймақтағы театрларға белсене қолдау көрсетуге шақырамын.
Биыл ұлы Абай Құнанбайұлының туғанына 180 жыл толады.
Мен осыдан бес жыл бұрын ұлы ойшылдың туғанына 175 жыл толуына орай Семейде абайтанушы ғалымдармен кездестім, сол кезде Абай институтын құру туралы ұсыныс айттым.
Бүгінде бұл бастама цифрлық платформа форматында іске асырылды, яғни біздің диаспоралар мен басқа да шетелдіктерге қазақ тілін үйрету құралы ретінде жұмыс істеп тұр.
Енді осы жобаны толыққанды мәдени-ағарту мекемелеріне айналдыру қажет. Бұл құрылым Конфуций, Гете, Сервантес институттары сияқты жұмыс істеуі керек.
Абай институты негізгі серіктес елдердің бәрінде төл мәдениетімізді насихаттайтын орталық болуға тиіс. Бірқатар елде, мысалы, Қытай, Түркия, Моңғолия және басқа да мемлекеттерде осындай орталықтар ашылатын болды.
Сыртқы істер министрлігі мен «Отандастар» қорына Мәдениет және ақпарат министрлігімен бірлесіп, шетелде осындай орталықтар ашу мәселесі бойынша тиісті жұмысты жалғастыруды тапсырамын.
Тағы бір мәселе. Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы белсене айналысуда. Бұл – қуантарлық жайт. Осы ұйымның бастамаларын біз тұтас қоғам болып әрі қарай қолдауымыз керек.
Мәдениет дегеніміз – жай ғана ғимараттар мен мекемелер емес. Бұл – ұлттық сана-сезімді жаһандық ауқымда нығайта түсетін мықты тұғыр.
Біз ЮНЕСКО-мен ынтымақтастық аясында Қазақстанның материалдық және материалдық емес мұраларын халықаралық тізімдерге енгізуге айрықша мән беріп жатырмыз.
Үкімет түрлі ұлттың барша адамзатқа ортақ білім қазынасына қосқан зияткерлік үлесін көрсететін «Әлем жады» тізіміне деректі мұраларымызды енгізу жұмысын жандандыру қажет.
Жаңа заманда біздің алдымызда жаңа міндеттер тұр.
Көптеген ел өзінің салт-дәстүрі мен қазіргі инновацияларды өзара үйлестіру арқылы дамудың даңғыл жолына түскенін тарихтан көріп-біліп отырмыз.
Сол секілді біз де төл мәдениетімізді қазіргі әлемдегі шынайы жағдайға бейімдеуіміз қажет.
Бүгінгі таңда мәдениет және идеология саласы жасанды интеллектінің ықпалымен түбегейлі өзгере бастады. Бірақ оған толық үміт артуға болмайды. Адам факторы әлі де маңыздылығын жоғалтқан жоқ.
Танымал сервистерге қазіргі заманғы Қазақстан туралы сурет немесе видео әзірлеуге сұраныс берсек, көбінесе шындыққа жанаса бермейтін өнім ұсынады.
Әзірге интернет кеңістігінде Қазақстан туралы әлемнің кең таралған тілдеріндегі, әсіресе, ағылшын тіліндегі ақпараттар көп емес.
Үкімет қолда бар орасан зор деректерді, соның ішінде мұрағаттар мен анықтамалық мәліметтерді, ғылыми зерттеулерді, иллюстрациялар мен фотосуреттерді, музыкалық шығармаларды және өнер туындыларын цифрлық форматқа көшіру жұмысын бастап кетті.
Ұлттық цифрлық мұрағат құрып, оны еліміздегі және шетелдердегі нейрожүйе жасаушылардың еркін пайдалануына мүмкіндік беру керек.
Соңғы жылдары біз ұлттық бірегейлігіміздің маңызды факторы – тарих ғылымының дамуына ерекше көңіл бөліп жатырмыз.
Бүгінгі Құрылтай тағы бір тарихи белеске тұспа-тұс келді. Биыл ел астанасын Қызылордаға көшіру туралы тарихи шешімнің қабылданғанына жүз жыл толып отыр.
Халқымыздың «қазақ» деген байырғы атауы да бір ғасыр бұрын қайтарылды.
Біздің мемлекеттігіміз мыңжылдықтардан бастау алады, оның тамыры тым тереңде жатқаны даусыз.
Бірақ осыдан бір ғасыр бұрын ұлтымыздың өз атауының оралуы тарихи әділдік орнату жолындағы маңызды қадам болғанын ашық айтуымыз керек.
Бұл істе сол кездегі Үкімет басшысы Сәкен Сейфуллин айрықша рөл атқарды. Ол «Қазақты қазақ дейік, қатені түзетейік» деген мақала жазып, арнайы идеологиялық науқанды бастап берді.
Мұндай маңызды оқиғалар ел жадында сақталуға тиіс.
Осы ретте Құрылтайдың келесі отырысын Сыр бойында, кезінде Қазақ елінің астанасы болған Қызылорда қаласында өткізуді ұсынамын.
Осы жиында мен көрнекті қаламгер Төлен Әбдіктің жыл басында «Егемен Қазақстан» газетіне берген сұхбатын атап өткім келеді. Жазушы «Атаның баласы болма, адамның баласы бол» деп, орынды пікірін айтты.
Осы ретте қосымша айтарым: Өз ұлтыңды өзгелерден биік қою түптің түбінде жарға жығады. Қазақ халқы өзгелерден кем емес, бұл – ақиқат, бірақ артық та емес деп айтуымыз керек.
Қазақ халқын данышпан деп айтсақ, қателеспейміз. Дегенмен дүние жүзінде данышпан халықтар аз емес. Бұл да – ақиқат. Мұндай пікір кейбір адамға ұнамауы мүмкін. Алайда, көпшіліктің көңілінен шығамын деп, тура сөзден жаңылуға болмайды.
Шын мәнінде, әр ел басқа жұрттан даму деңгейіне қарай озбақ.
Жалпы, біз төл тарихымызға көкжиегі кең, тамыры терең өркениеттік көзқараспен қарауымыз керек. Бұл – өте маңызды. Сонда ғана халқымыздың өткеніне, бүгіні мен болашағына мүлде жаңа көзқарас пайда болады.
Қазір отандық тарих ғылымының және біздің зияткерлеріміздің алдында төл тарихымыз туралы түсінікті жаһандық өркениет парадигмасы тұрғысынан кеңейту міндеті тұр.
Ашығын айтсақ, көптеген ғалымдар мен қоғам белсенділері әлі күнге дейін Қазақстанның жылнамасына ұлттың жадына жара салған тарихи оқиғалар тұрғысынан қарайды.
Бұл жағдай төл тарихымызға көзқарас ауқымын тарылтады. Біз барынша кең әрі терең ойлауымыз қажет.
Осы сәтті пайдалана отырып, кеңестік кезеңге қатысты біржақты талдаулар мен пайымдаулардан сақтандырғым келеді. Менің пікірімше, біз үшін бұл ортақ тарихтың күңгірт тұстары болды, бірақ жарқын тұстары да бар. Мұны дұрыс түсіну керек. Әйтпесе, біз әлеуметтік-саяси даму жолында салдары ауыр соғатын адасудың құрсауында қалуымыз ықтимал.
Аз зерттелген немесе мүлде зерттелмеген тақырыптарды ғана зерделеу жеткіліксіз.
Біз Қазақстанды әлем өркениетінің дербес бөлігі ретінде танытуымыз керек.
Қазақ халқының әмбебап әрі бірегей өмірлік тәжірибесін толық ашып көрсету маңызды. Бұл қазіргі Қазақстанның миссиясын терең түсінуге септігін тигізеді.
Көшпенділер өркениетінің бесігі болу дегеніміз – өз еліңнің өткенін есте сақтау ғана емес.
Сонымен бірге, бұл – түрлі халықтар мен мәдениеттерді, дәуірлер мен кеңістіктерді ортақ игілік үшін жұмылдыру деген сөз.
Тарихымыздың әр белесі бізге бөлінуді емес, бірігуді, қиратуды емес, жасампаз болуды үйретіп келеді.
Сондықтан Қазақстан Ұлы дала жүрегі ретінде бүгін де өзінің тарихи миссиясын жалғастыра беруі керек.
Көне заманнан келе жатқан көшпенділер дәстүрі елді артқа тартатын емес, болашаққа бастайтын мықты қуат көзі болуға тиіс. Дей тұрғанмен, тарихты аңызға айналдырып, ескі заманның шырмауында қалып қоюға да болмайды.
Тарихи-мәдени мұрамызды ХХІ ғасырға сай жаңғыртып, жүйелі түрде дәріптеуіміз қажет.
Ғылыми зерттеулер жүргізу, тарихи ескерткіштерді қалпына келтіру, археологиялық қазба жұмыстарын жандандыру, музей ісін дамыту, шетел мұрағаттарын зерделеу, салт-дәстүрімізді жаңғырту – осы жұмыстың бәрін бір жоспарға келтіру керек.
Құрметті жиынға қатысушылар!
Біз Ұлттық құрылтайдың отырыстарында үнемі әлеуметтік және мәдени-гуманитарлық мәселелерге қатысты маңызды шешімдер қабылдап қана қоймай, ел дамуының басқа да бағыттары бойынша басты басымдықтарды айқындаймыз.
Аймақтардағы экономиканың өркендеуіне серпін беретін жаңа мүмкіндіктерге жол ашу және өңірлердің даму деңгейіндегі теңсіздікті жою – қазір мемлекет алдында тұрған негізгі міндеттің бірі.
Биыл экономиканың нақты секторына жұмсалатын қаржы көлемін екі есеге жуық көбейтіп, 8 триллион теңгеге дейін жеткізу жоспарланып отыр.
Алдағы жылдары Үкімет нақты секторға бөлінетін қаржы көлемін 10 триллион теңгеге дейін жеткізуге тиіс.
Бұл жерде бизнесті қолдаудың елімізде бұрын-соңды болмаған ауқымды шаралары туралы айтылып отыр.
Сондықтан биліктің, Үкіметтің бизнеске қысым көрсетіп жатқаны жөніндегі әңгімелер мүлде негізсіз. Бизнес әрдайым Үкімет назарында болған, алдағы уақытта да тыс қалмайды.
Қазір бүкіл елімізде ірі инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асырылып жатыр.
Атап айтқанда, 2025-2026 жылдардың өзінде Қашаған кенішінде газ өңдеу зауытын, сонымен бірге, «Талдықорған – Үшарал» магистральді газ құбыры мен «Бейнеу–Бозой-Шымкент» газ құбырының екінші желісін іске қосу көзделген.
Үкімет Қызылорда және Түркістан облыстарында бу-газ құрылғысына негізделген электр стансасын салуды жоспарлап отыр. Алматыдағы ЖЭО-2 және ЖЭО-3 жаңғыртылатын болады.
«Кендірлі» демалыс аймағында су тұщытатын зауыт жұмыс істей бастайды. Кәсіпорын Жаңаөзен қаласы тұрғындарын ауыз сумен тұрақты қамтамасыз етеді.
Қарағандыда және Екібастұзда болат қорытатын зауыттар, Жамбыл облысында минералды тыңайтқыш өндіретін химия кешені пайдалануға беріледі.
Алматы қаласында және Қостанай облысында автокөлік зауыттары ашылады.
«Достық-Мойынты» темір жол учаскесінің және Алматы бекетін айналып өтетін темір жол желісінің құрылысы аяқталады. «Қызылжар – Мойынты» бағытында жаңа жоба басталады.
Ақтауда Каспий теңізінің жағалауындағы контейнер хабы салынып бітеді.
«Қорғас – Шығыс қақпа» ЕЭА аумағында халықаралық әуежай жұмыс істей бастайды. Зайсан, Катонқарағай мен Кендірлі демалыс аймақтарында да әуежай ашылады.
Каспий теңізінің ұлтанымен талшықты-оптикалық байланыс желісі тартылады, бұл қадам Еуропа мен Азия арасында цифрлық дәліз жасауға мүмкіндік береді.
Еліміздің автокөлік жолдары желісін дамыту жұмысының мән-маңызы өте зор.
Осы тұста тағы бір маңызды инфрақұрылымдық жоба қолға алынатыны туралы жариялағым келеді.
Мен Үкіметке Астанадан Арқалық, Торғай және Ырғыз арқылы Транскаспий халықаралық көлік дәлізіне тура шығатын автокөлік жолының құрылысын бастауды тапсырдым.
Жаңа күре жол орталық және батыс аймақтардың арасын 560 шақырымға қысқартады.
Бұл – тұтас Торғай өңірінің дамуына тың серпін беретін ауқымды жоба.
Бұдан бөлек, Арқалықтағы әуежайды қалпына келтіріп, жаңа аэровокзал салған жөн. Бұл жоба ішкі көлік қатынастарын едәуір жақсартады. Сондай-ақ орталық аймақтағы ауыл шаруашылығы жерлерін игеруге және мал шаруашылығын дамытуға тың серпін береді. Елімізде машина жасау, металлургия, мұнай-химия, агроөнеркәсіп және көлік-логистика салаларында мұндай жобалар аз емес.
Алдағы төрт жыл ішінде елімізде жыл сайын 200-ге жуық инвестициялық жоба іске қосылып отырады.
Осы арқылы біз мемлекеттің жаңа индустриялық қалыбын жасап, көлік-транзит әлеуетін нығайта түсеміз.
Біздің мемлекетімізге ірі инфрақұрылымдық жобалар өте қажет. Ауқымды жобалар аймақтардың экономикалық мүмкіндігін арттырады.
Мыңдаған жаңа жұмыс орнын ашып, азаматтардың әл-ауқатын жақсартуға ықпал етеді.
Жалпы айтқанда, ірі жобаларды жүзеге асыру – еліміздің осы аймақтағы көшбасшылық рөлін арттыратын бірден-бір жол.
Біз 2022 жылы жаңадан үш облыс құрып, осы аймақтардың дамуына күшті серпін бердік. Бұл ақыры дұрыс шешім болды. Әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер едәуір артты, инвестиция келе бастады.
Соның арқасында жергілікті тұрғындардың тұрмыс сапасы да жақсара түсті.
Дегенмен Үкімет жаңа облыстардың ахуалын бақылауда ұстауға тиіс. Оларға көмектесу қажет.
Менің тапсырмаммен Абай және Шығыс Қазақстан облыстарында шекара маңындағы бірнеше аудан қалпына келтірілді. Мұны жұрт өте жақсы қабылдады. Жаңа аудандарда тіршілік жанданды, инфрақұрылым жақсара бастады.
Ауылды дамыту тұжырымдамасында шекаралық аумақтарға қатысты жұмыстың негізгі бағдары айқындалған. Шеткері жатқан елді-мекендердің ахуалы ел іргесінің бекем болуына тікелей әсер етеді. Бұл – стратегиялық маңызы бар мәселе. Сондықтан осы бағыттағы жұмысты белсенді түрде жалғастыру керек.
Amanat партиясы шекара маңындағы аудандарды дамытуға қатысты жаңа заң қабылдауды ұсынып отыр.
Үкіметке депутаттармен бірге бұл бастаманы жан-жақты қарастыруды тапсырамын.
Әдетте шекара маңындағы аудандар арқылы маңызды көлік-логистика дәліздері өтеді.
Биыл автокөліктерге арналған 9 кеден бекетін жаңғырту жұмыстарын аяқтау керек. Соның нәтижесінде, мұндай бекеттердің өткізу мүмкіндігі 6 есе артады. Бұл жоба еліміздің транзиттік әлеуетін нығайтуға едәуір үлес қосады.
Аймақтардың дамуындағы алшақтықты жою үшін нақты стандарттарға сүйене отырып инфрақұрылым, әлеуметтік қамсыздандыру, экологиялық көрсеткіштер және басқа да маңызды өлшемдер бойынша артта қалған өңірлерді анықтау қажет.
Орталықтың күш-жігерін осындай алшақтықты жоюға жұмылдыру керек.
Сол үшін қазір Өңірлерді дамыту тұжырымдамасы әзірленіп жатыр.
Құжатта аймақтар арасындағы теңсіздікті жоюға және мекемелер арасындағы өзара іс-қимылды жақсартуға бағытталған тың тәсілдер қарастырылады.
Өңірлердің іс-қимылы нақты салаға жауапты мемлекеттік органдардың республикалық деңгейде атқарып жатқан жұмыстарына сәйкес жүргізілуі қажет. Іс-шаралар үйлесімді болуға тиіс.
Бұл – барлық салаға қатысты мәселе.
Мысалы, солтүстікке көктем енді келіп жатыр. Қар еріп, елді мекендерді қарғын су басу қаупі туындайды.
Былтырғы тасқыннан орталық та, жергілікті билік те тиісті қорытынды жасады деген тиісті ақпаратты алып жатырмын. Жаз шыққан соң өрт қаупі күшейеді. Табиғат апаттарының алдын алу, сақтану шаралары үнемі назарда болуы керек.
Мен жаппай цифрландыру мен жасанды интеллектіні барлық салаға кеңінен енгізу мәселесіне үнемі назар аударамын.
Қазір қай елдің жаңа технологияларды өз пайдасына жарата алатыны, қай елдің көш соңында қалатыны анықталып жатқан шешуші кезеңге қадам бастық.
Экономиканың барлық саласы және еңбек нарығы жасанды интеллектінің тікелей қатысуымен түбегейлі өзгеріп жатыр. Адамзат тіршілігінің мәні мен қалыбы басқаша сипат алып барады.
Осы орайда, инновациялар экономикасы деген жаңа құбылыс пайда болды. Онда өзгеше ойлау қабілеті, шығармашылық тұрғыдағы жаңашылдық және әлеуметтік дағдылар алдыңғы қатарға шығады.
Жасанды интеллектіні қолдану бюджет қаражатын пайдалану тиімділігін барынша арттыруға, салық және кеден ісін жүргізудің сапасын жақсартуға, мемлекеттік сатып алу саласын оңтайландыруға, сондай-ақ азаматтар мен мемлекет арасындағы өзара іс-қимыл үрдістерінің бәрін одан әрі жеңілдетуге мүмкіндік береді.
Сол себепті цифрландыру және жасанды интеллект мәселелерімен жеке өзім айналысып жатырмын. Шетелдік мамандармен, кәсіпкерлермен кездесіп жүрмін. Жүздесулердің барлығы ресми жариялана бермейді. Бірақ бұл мәселе менің бақылауымда. Таяу арада, мүмкін жыл соңына дейін Астанада Smart city жобасы енгізілгенін хабарлаймыз. Бұл істе БАӘ, АҚШ компанияларымен ынтымақтастық орнаттық. Қытайдың құрылымдарымен де тығыз қарым-қатынас жолға қойылған. Дәл осы бағытта Қазақстан нақты прогреске қол жеткізеді деп ойлаймын.
Құзырлы мемлекеттік органдар сарапшылармен және ІТ-мамандармен қоян-қолтық жұмыс істей отырып, артық шығындарды азайтуға, барлық саланың ашықтығын қамтамасыз етіп, өнімділігін арттыруға арналған тың тәсілдер іздеп тауып, оны қолданысқа енгізіп отыруға тиіс.
Мен бұл мәселені ерекше бақылауда ұстаймын.
Экономиканың барлық саласына цифрлық технологиялардың енгізілуі еліміздің бәсекеге қабілетін арттыратын ең басты фактор болуға тиіс.
Бұл жерде цифрлық активтер индустриясы мен блокчейн технологиясын дамыту маңызды рөл атқарады.
Цифрлық активтердің заңды айналымын қамтамасыз ету, криптоайырбастау қызметін жүргізу және цифрлық майнингке инвестиция тарту үшін осы саланы реттеу ісін ырықтандыруда шұғыл шаралар қабылдау қажет.
Бұл қадам еліміздің осы аймақтағы цифрлық қаржы технологияларының орталығы ретіндегі рөлін арттырады. Сондай-ақ цифрлық активтердің көлеңкелі айналымын азайтуға мүмкіндік береді әрі салық түсімін көбейтуге септігін тигізеді.
Мұнда Америка ашып отырған жоқпын, Президент Трамп басқаратын АҚШ әкімшілігі осы бағытқа ден қойды. Біз мұны ескеруіміз керек.
Қазіргі заманда экономика инновацияға негізделуі керек екені сөзсіз.
Біз ғылымды дамыту, соның ішінде қолданбалы зерттеулер жүргізу үшін көп жұмыс істеп жатырмыз.
Ғылыми жаңалықтарды коммерцияландыруға, ғылым мен өндірістің байланысын күшейтуге баса мән беріліп отыр.
Дегенмен Қазақстанда әлі күнге дейін бірде бір ғылым қалашығы жоқ.
Алматы іргесіндегі «Алатау» инновациялық технологиялар паркінің аумағында ғылым қалашығын құру туралы идея бар екенін білемін.
Үкімет осы бастаманы жан-жақты зерделеп, тиісті заң дайындауы керек.
Ғалымдардың пікірінше, тиісті тәжірибесі мен дәстүрі бар Курчатов қаласы екінші ғылым қалашығы бола алады.
Бірақ мынаны ескерткім келеді: осы жоспардың бәрі шынайы есеп-қисапқа және табанды жұмысқа негізделуге тиіс. Көзбояушылық пен көпірме сөзге әбден тойдық. Енді оның сұрауы қатты болады.
Біз бастама көтеріп, кейіннен оны ұмытып кетеміз. Тіпті желге ұшады деуге болады. Бұл жазылмас дертке айналды. Жоспарда бәрі әдемі, әсіресе, оны ғалымдар түзіп жатса, бұл – жақсы. Бірақ нақты есеп керек. Оның ішінде бюджеттің мүмкіндігі ескерілгені жөн. Бастысы, осы жоспарлардың тиімді орындалуы. Сондықтан мен ұсыныстың жалпы қабылданғанын ескертіп отырмын. Шын мәнінде, ғылым қалашығы керек. Оларды Алматыда, Курчатовта салу ақылға қонады. Бірақ Үкімет те, ғалымдар мен салалық министрлік те нәтиже шығару қажет екенін түсінгені жөн. Біз ғалымдарды шетелде тағылымдамадан өткізу тәжірибесін енгіздік. Бірақ ғылымға мүлде қатысы жоқ ғалымдар шетел асты. Мен 78 жасында «Болашақ» бағдарламасымен оқуға барған кісіні білемін. 78 жаста қайдағы «Болашақ»? Көп істің соңы осындай түсініксіз жағдайларға ұласып кетеді.
Келесі мәселе. Туризм аймақтардың дамуына серпін беретін сала болуға тиіс.
Жергілікті жердегі республикалық және халықаралық іс-шаралар өңірлердің туристік әлеуетін арттыруға ықпал етеді.
Биыл Таразда өтетін «Достастық жәрмеңкесі» осындай жобаның бірі болмақ. Жәрмеңкеге көптеген елдің қолөнершілері мен ауыл шаруашылығы мамандары шақырылды. Бұл іс-шара серіктес елдермен экономикалық байланысымызды одан әрі күшейтеді.
Сонымен қатар ең көне сауда және мәдениет орталығының бірі – Тараз қаласының беделін арттыра түседі, облысқа жаңа инвестиция тартуға және туристердің көптеп келуіне септігін тигізеді.
Жалпы, әр аймақта жұртшылық асыға күтетін әрі дәстүрге айналған осындай маңызды мәдени-туристік іс-шаралар өтіп тұрады. Оны негізінен демеушілердің қаражаты есебінен ұйымдастырған жөн. Іс-шараларды жыл бойы жалғасатындай етіп біркелкі бөлу, бренд ретінде қалыптастырып, жарнамалау қажет.
Әрбір оқиға бұқаралық ақпарат құралдары арқылы көрсетіліп, ел ішінде және шетелдерде жұрт назарына ілігуге тиіс.
Мұның бәрі адамдардың аймақтарға қызығушылығын арттырып, туризмді дамытуға мүмкіндік береді.
Туризм – бизнес пен экономиканың тұтас саласы. Мамандарды даярлау қажет.
Табиғи байлығымен, жан-жануарлар дүниесімен бүкіл әлемге танымал еліміздің биологиялық әралуандығын қорғау айрықша маңызды міндетке айналды.
Кеше жұмыс секциясы кезінде «Ауыл» партиясының өкілдері киіктер туралы мәселе көтергенін білемін.
Аймақтардағы шаруалардан да осыған қатысты өтініштер-хаттар келіп жатыр.
Рұқсатсыз аң аулағандарға жазаны күшейту үшін менің бастамаммен 2019 жылы заңнамалық шаралар қабылданды.
Осы және басқа да жан-жақты шаралардың нәтижесінде еліміздегі киік саны күрт артты. Қазір оларға жойылып кету қаупі төніп тұрған жоқ.
Бірақ енді, басқа мәселе туындады.
Ауыл шаруашылығы зардап шегіп жатыр.
Эпизоотиялық ахуалдың да күрделеніп кету қаупі бар. Жалпы, экожүйеге түсетін салмақ артты.
Үкіметке білікті мамандарды жұмылдыра отырып, осы мәселені жан-жақты зерделеуді және байыпты шешім қабылдауды тапсырамын.
Біз Балқаш көлінің айналасында Тұран жолбарысының популяциясын қалпына келтіруге кірістік. Бұл – шаруашылық қызметке байланысты шешуге тура келетін көптеген мәселемен қатар жүретін күрделі міндет.
Келесі кезекте ілбістерді сақтап, оның санын көбейтуіміз керек.
Адамзаттың бүлдіргі іс-әрекетінің кесірінен Каспий итбалығы, қызғылт қоқиқаз және басқа да ерекше жан-жануарлар мен өсімдіктер әлеміне қатер төніп тұр. Ащы да болса шындық осы. Біз табиғаттың осы бір сыйына барынша назар аударып, оны сақтай білуіміз қажет.
Сондықтан Халықаралық биологиялық әралуандықты қорғау қорын құру керек деп санаймын.
Мен Мемлекет басшысы ретінде бұл ауқымды жұмыстың маңызы орасан зор екенін көрсету үшін осы қоғамдық ұйымға өзім жетекшілік етуге дайынмын.
Бұған қоса, біз тағы бір қазынамыз – тазыны халықаралық тізімге енгізе алғанымызды айта кеткім келеді.
Аң аулайтын айрықша қасиеттері бар қазақы иттің тұқымын енді бүкіл әлем біледі.
Жақында мен Парижде Елисей сарайында болдым. Франция Президенті Эмманюэль Макронға сыйлаған қос тазыны көрдім. Франциялықтар тазылардың ерекше қабілетіне тәнті.
Сонымен бірге тазалық мәселесі әрдайым назарда болуға тиіс.
Былтырдан бері елімізде «Таза Қазақстан» акциясы жүріп жатыр.
Бастамаға азаматтар жаппай қолдау білдірді. Акция жалпыұлттық сипатқа ие болды.
Күн жылынып келеді, енді жұрт сенбілікке шығып, айналасын тазалайды. Бұл – өте дұрыс.
Мен бұған дейін де айттым, «Таза Қазақстан» – жай науқан емес. Бұл әр адамның және барша халықтың күнделікті дағдысы, өмір салты болуы қажет.
Баршаңызға мәлім, екі жыл бұрын менің тапсырмаммен «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы басталды.
Жобаның негізгі мақсаты мектептегі орын тапшылығын жою, сондай-ақ апатты және үш ауысымды мектептер мәселесін шешу болды.
Ақмола облысы ұлттық жоба бойынша салынатын барлық мектептің құрылысын бірінші болып аяқтады. Аймақта 12 мыңнан астам оқушыға арналған жаңа білім ошақтары ашылды.
Басқа облыстарда құрылыс барысы мәз емес. Үкімет пен «Самұрық-Қазына» қоры бұл жұмысты қолға алуы керек. Мен таяу арада тексеремін.
Биыл елімізде 500 мың оқушыға арналған екі жүзден астам мектеп салынады.
Мына жайтты қаперде ұстаған жөн: барлық жерде тек «Жайлы мектеп» жобасы аясында мектеп салу міндетті емес. Сапалы салынған қарапайым мектептерге де сұраныс жоғары. Жуырда Талдықорғанға бардым. Ондағы қазақ мектебі қарапайым болса да тартымды. Осындай мектептерді барлық жерде салу керек. Өйткені «Жайлы мектептер» айтарлықтай қымбат, оны әр облысқа сала берудің қажеті де шамалы.
Үш жылда 1300, соның ішінде ауылдағы 900 білім ордасын жаңғырту қажет.
Жаңа оқу жылына дейін мемлекеттік және жекеменшік мектептің барлығы балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін арнайы құралдармен жабдықталуға тиіс.
Бүкіл ел бойынша медицина инфрақұрылымын барынша дамыту жұмыстары жалғасады. Осы жылдың соңына дейін «Ауылда денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық жобасы аясында 188 медицина нысаны салынады.
Риддерде көпбейінді аурухананы, Өскеменде гематология орталығын, Ақтауда жедел жәрдем стансасын, Алматыда Жұқпалы аурулар ұлттық ғылыми орталығын, Астанада Ұлттық ғылыми онкология орталығының жаңа ғимаратын пайдалануға беру қажет.
2026 жылы 32 аудандық орталық аурухананы жаңғырту, сондай-ақ Қызылорда және Маңғыстау облыстарындағы ауруханаларды салып бітіру керек.
Жұмысты аяқтау мерзімін бұзуға болмайды.
Тұрғындарға, әсіресе әлеуметтік жағынан осал топтағы азаматтарға баспананың қолжетімді болуы – тұрмыс сапасының жақсарғанын білдіретін негізгі көрсеткіш.
Былтыр мемлекет осы санаттағы адамдар үшін 21 мыңға жуық пәтер сатып алды.
Соңғы екі жылда бірқатар қалада (Семей, Тараз, Кентау, Орал) ерекше қажеттілігі бар адамдарға арналған заманауи оңалту орталықтары бой көтерді.
2026 жылдың аяғына дейін Ақтөбеде, Атырауда, Көкшетауда, Шымкентте және Талдықорғанда дәл осындай орталықтар ашу қажет.
Бұдан бөлек, әрбір облыс орталығында ерекше қажеттілігі бар, соның ішінде аутизмге шалдыққан балаларды оңалту және дамыту орталықтарын құру керек.
Өкінішке қарай, дүние жүзінде осындай диагнозы бар балалардың саны жылдам өсіп барады. Мұндай жағдай Қазақстанда да бар.
Аталған дертке шалдыққан балалардың ата-аналары Астанаға барып, ем алуға мәжбүр. Үкімет пен әкімдерге осы мәселені шешуге дереу кірісуді тапсырамын. Әр облыс орталығында ерекше қажеттілігі бар, аутизм дертіне шалдыққан балаларға арналған нысандар болуы керек.
Демеушілердің және «Қазақстан халқына» қорының көмегімен осы маңызды жұмыста белгілі бір ілгерілеу бар.
Үкімет пен әкімдер бұл шаруаны жандандыруы қажет.
Қазақстанда ерекше қажеттілігі бар әрбір баланың толыққанды білім алуға мүмкіндігі болуы керек. Бұл – өте маңызды мәселе.
Сондықтан жыл соңына дейін осындай балаларға жан-жақты қолдау көрсету ісін реттейтін жаңа заң әзірлеу керек.
Ұлттық құрылтайдың отырыстарын әр облыста өткізудің ұтымды тұсы бар. Алқалы жиында аймақтың дамуына қатысты өзекті мәселелер де қаралады.
Менің тапсырмаммен бүгінгі басқосуға Ақмола облысының бір топ азаматы қатысып отыр. Олардың ішінде ардагерлер, зиялы қауым өкілдері, қоғам белсенділері, кәсіпкерлер мен жастар бар. Мен осы аймақтың дамуына айрықша мән беремін. Жалпы, облыстың экономикалық-әлеуметтік жағдайы жақсы. Бұл мәселе бойынша маған әкім Марат Ахметжанов есеп берді.
Енді Ақмола облысындағы кейбір бастамалар мен жобаларға назар аударғым келеді.
Өздеріңіз білесіздер, мен 2025 жылды «Жұмысшы мамандықтары жылы» деп жарияладым.
Бұл – кәсіптік және техникалық білім беру саласын жаңғыртуға және жұмысшы мамандардың қоғамдағы беделін арттыруға арналған маңызды шешім.
Жастардың мүмкіндігін арттырып, кәсіби бағыт-бағдар беруге баса назар аудару қажет. Олардың сұранысқа ие жұмысшы мамандықтарды меңгеруіне жағдай жасау керек. Бұл – өңір басшыларының бәрінің міндеті.
Жастардың заман талабына сай білім алуын қамтамасыз ету үшін Үкімет пен облыс әкімдігі Қосшы қаласында халықаралық деңгейдегі колледж ашуы керек.
Қаланың Астана іргесінде тұрғанын және тұрғындарының саны тез өсіп келе жатқанын ескерсек, бұл – өте өзекті мәселе.
Қазірдің өзінде алыс-жақын шетелдерге кеңінен танымал Бурабай жерінің мол мүмкіндіктері бар.
Осы курорттық аймақты дамытудың 2029 жылға дейінгі кешенді жоспары қабылданды. Оны жүзеге асыру үшін шамамен 140 миллиард теңге бөлінеді.
Қаржының жартысына жуығы – жеке инвестициялар.
Үкімет пен облыс әкімдігі құжатта көрсетілген міндеттерді сапалы орындауға тиіс.
Ең алдымен Щучинск-Бурабай курорттық аймағындағы инфрақұрылымды дамыту қажет. Барлық экологиялық талаптар қатаң сақталуға тиіс. Туристерге әлемдік стандарттарға сай қызмет көрсетілуі керек. Жаңадан салынатын Конгресс-орталық Бурабайдың бетке ұстар орны болуы қажет. Орталық іске қосылатын болса, демалыс аймағына жұрттың қызығушылығы да арта түседі. Сондай-ақ туристік маусымнан тыс уақытта адамдар көптеп келе бастайды. Үкімет пен әкімдікке осы мәселені тыңғылықты қарастыруды тапсырамын.
Облыстың орасан зор туристік әлеуеті Шучинск-Бурабай аумағымен ғана шектелмейді.
Демалыс аймағы ретінде мүмкіндігі мол Зеренді, Сандықтау, Ақкөл және басқа да жерлерді жан-жақты дамыту қажет.
Аймақтағы көрікті әрі киелі орындардың бәрі өзара кіріктіріліп, үйлестірілген ауқымды туристік кластер қалыптастыру маңызды.
Бұл ретте жеке туристік нысандар салу үшін жер телімдерін бөлген кезде заңның сақталуын мұқият қадағалау керек.
Облыстағы ерекше табиғи-климаттық жағдай заманауи сауықтыру кешендерін ашуға зор мүмкіндік береді.
Спорттың түрлі саласынан, әсіресе, қысқы спорттан ұлттық құрамаларды даярлау үшін өңірдегі спорт базаларын дамыта беру керек.
Ақмола облысының өкілдері қысқы спорт түрлері бойынша әлемдік және құрлықтық бәсекелерден ел қоржынына жүлде салуға үнемі мол үлес қосып жүр.
Елімізде футболды дамытуға баса мән беру керек деп санаймын.
Демеушілер қаржысы есебінен облыстық стадиондардың көпшілігін жаңғырту қажет немесе жаңа футбол стадиондарын салуды қолға алған жөн. Бұл мәселені бақылауда ұстаймын.
Әрбір облыс, аудан орталығында, кент пен ауылда балаларға арналған футбол алаңы болуға тиіс. Бұл – алдағы екі жылдың міндеті. Оның орындалуын тексереміз.
Сонда ғана біз бүкіл әлемге танымал әрі әлеуметтік, бұқаралық спорт саналатын осы ойынды жаңа деңгейге көтере аламыз.
Балаларды, жасөспірімдерді футболға қызықтыру арқылы лудомания, нашақорлық мәселесін біршама шешуге болады.
Осы салаға жауапты министрлік, Футбол федерациясы, жергілікті атқарушы органдар, кәсіпкерлер клубтық футболды коммерцияландыруға нақты кірісуі керек.
Клубтар облыстық бюджеттерге ғана арқа сүйемей, шетелдердегі секілді өздері де табыс табуды үйренуі керек.
Сондықтан мен кәсіпкерлерді клубтық футболға бизнес ретінде қарауға шақырамын. Футбол клубтары жекеменшікке өтпей, іс алға баспайды. Бұл – әлемдік тәжірибе. Клубтар жекеменшік болса, шетел спортшыларын шақыру құқығына ие болады.
Спортты насихаттау, оны әсіресе балалар мен жасөспірімдер арасында дәріптеу – ұлт саулығының кепілі.
Соңғы жылдары мемлекет қолдауының нәтижесінде балалар спорты қарқынды дами бастады. Бірақ бұл – жеткіліксіз.
Сондай-ақ бизнес өкілдері өскелең ұрпақты дене шынықтыруға және спортқа баулу ісіне зор үлес қоса алады деп ойлаймын.
Астанада шығармашылыққа арналған үйірмелерді де, жекелеген спорт секцияларын да ашып, көпке үлгі болып отырған жекеменшік Балаларды дамыту орталығы бар. Бұл тәжірибені басқа аймақтарда да қолданған жөн.
Мемлекет барлық аймақта спорт инфрақұрылымын дамытуға баса мән береді.
Биыл Астанада Ұлттық спорт университетінің, Түркістанда ескек есу спортына арналған каналдың, Қызылордада футбол стадионының, Жетісу облысында дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің, Оралда ерекше қажеттілігі бар адамдарға арналған спорт кешенінің құрылысы аяқталады.
Биыл Көкшетауда көпфункционалды спорт кешенінің құрылысы басталады. Бұл Қазақстанда теңдесі жоқ орталық болмақ. Осы жобаны арнаулы мемлекеттік қордан, яғни заңсыз активтерді қайтару есебінен қаржыландыру керек. Үкіметке осы мәселені пысықтауды тапсырамын.
Үш жылдың ішінде екі триллион теңгеден астам заңсыз активтер елге қайтарылды. Бұл қаржының аймақтардағы өзекті экономикалық және әлеуметтік мәселелерді шешуге жұмсалып жатқаны өте маңызды.
«Қуатты аймақтар – қуатты ел» ұстанымы – менің саяси бағдарымдағы мызғымас қағиданың бірі.
Үкімет осы қағиданы негізге ала отырып, облыстардың еншісіндегі әлеуметтік салықты сақтап қалу туралы шешім қабылдады. Алайда облыс әкімдері бюджет қаржысын үнемдеп, тиімді пайдалануы керек.
Елге пайдасы тиетін әлеуметтік маңызы бар жобаларға басымдық беру қажет.
Бүгін айтылған бастамалар мен жобалар аймақтардың біркелкі дамуына ықпал етіп, еліміздің одан әрі өркендеуіне жол ашады деп сенемін.
Құрметті отандастар!
Әлемдегі ауқымды өзгерістерге баршамыз куә болып, тіпті, оған өзіміз де қатысып жатырмыз. Бұл үрдістің жалғаса берері сөзсіз.
Басты халықаралық мәселелерді шешуге қатысты жаңа пайымдар мен нарративтер, ерекше көзқарастар мен тәсілдер пайда болды.
Бұрын-соңды болмаған қақтығыстар, ушыға түскен сенім дағдарысы, қадір-қасиеті кете бастаған халықаралық құқық, экономикалық шайқастар қазіргі әлемнің басты сипатына айналды.
Мұның бәрі жаңа технологиялық қалып орныққан, маңызды ресурстар үшін талас-тартыс күшейе түскен, өндіріс және сауда-логистика байланыстары қайта құрылып жатқан, техногендік және табиғи апаттар туындаған кезеңге тұспа-тұс келіп отыр.
Беделді саясаткерлер мен сарапшылар «дүние жүзі жаппай берекесіздік жайлаған немесе болашағы бұлыңғыр жаңа заманның қарсаңында тұр» деген пікір білдіре бастады.
Басқаша айтқанда, әлемдегі ескі тәртіп күйреп жатыр, ал жаңа дәуірдің сұлбасы әлі нақты айқындалған жоқ.
Көз алдымызда тарихтың жаңа айналымы басталып жатыр.
Жаһандану үдерісінің мән-маңызы жоғалып барады. Мемлекеттік ұлтшылдық, ықпал жүргізетін аумақтарды бөліске салу, әлемдік саясатта аймақтарға бөліну үрдісі алдыңғы қатарға шықты.
Демократиялық моральдық делініп жүрген құндылықтар, оның ішінде ЛГБТ көптеген елге ондаған жыл бойы таңылып келді. Осындай желеумен халықаралық үкіметтік емес қорлар мен ұйымдар көптеген елдің ішкі ісіне негізсіз араласты.
Оның түпкі мақсаты бар болғаны ұрлық, яғни сан миллиардтық бюджетті қалтаға басу екен.
«Даму мен демократия», «адам құқықтары», «баспасөз бостандығы», «сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес» деп ұрандатып жүргендердің бәрінің дерлік жеке байлығы жалақысының мөлшеріне еш сай келмейді.
Сондықтан Президент Трамп бастаған Америка әкімшілігінің жаппай қызмет бабын асыра пайдалануға қатысты оқиғаларды анықтауға және «тұңғиық мемлекет» ұғымына тән саяси екіжүзділікті әшкерелеуге, дәстүрлі моральдық құндылықтарды қалпына келтіруге бағытталған жұмыстары қолдауға лайық. АҚШ-та жасалып жатқан шаруаның бәрі бүкіл әлемге тікелей әсер ететіні баршаға мәлім.
Біз тарих, дәстүр және қазіргі заман құндылықтарын әрдайым бірдей ұстанып келеміз.
Жұртты саяси прагматизмге шақырып, қоғамда Заң мен тәртіпті орнықтыру маңызды екенін бұрыннан айтып жүрміз.
Қазір әлемде болып жатқан оқиғалар біздің бағдарымыздың дұрыс екенін көрсетті.
Әрине, шетелдегі жағдайды үнемі ескеріп отыру маңызды. Бірақ біз алдымен өз еліміздің ішкі мәселелеріне ден қоюымыз керек.
Біз ұлттық мүддемізді қорғау үшін алдағы уақытта да ұтымды әрі байыпты әрекет етуіміз қажет. Талай заманнан келе жатқан өкпе-реніштерден, өткенге құр мақтанудан және бәрін орынсыз сынап-мінеуден арылу қажет. Әлеуметтік масылдық пен саяси таяздыққа мейлінше жол бермеуге тиіспіз. Шектен шығып, тым асыра сілтейтін көзқарастарға барынша тосқауыл қойған жөн. Өйткені бұл дүние ақ пен қарадан ғана тұрмайды.
Кез келген мәселеде өзгелерді айыптап, қара бұлтты төндіре беруге болмайды.
Қоғам санасындағы осындай құбылыстар ұлтымызды идеологиялық және мәдени тұрғыдан әлсіретеді. Тіпті, еліміз қазіргі қатігез әлемде өзгелерге жем болуы мүмкін.
Бір сөзбен айтсақ, біздің ұлттық ой-санамыз мықты болуы керек.
Жаһанды белгісіздік жайлаған бұлыңғыр заманда бәсекеге барынша қабілетті болу үшін барлық жағынан кемел ұлт болуымыз қажет.
Бұл – өркениетті, икемді, мақсатшыл жұрт болу деген сөз.
Біз үшін ешкім елімізді дамытып, көркейтіп бермейді.
Қазақстан өз азаматтарымызға, яғни бізге ғана керек.
Біз өз мүмкіндігіміз бен күш-қуатымызға арқа сүйеуіміз қажет.
Сондықтан ұлт ретінде алға басуға не кедергі болса, соның бәрінен арылып, сапалы ұлт болуға тиіспіз.
Елімізді жаһанға жайылып келе жатқан өзгерістерге дайындап, Қазақстанды кез келген сын-қатерге төтеп бере алатын қуатты мемлекет етуіміз керек.
Бұл – менің Президент ретіндегі басты миссиям.
Бұл – тұтас ұлтымызға ортақ маңызды міндет.
Әр азамат мына бір қарапайым қағиданы терең ұғынуға тиіс: бір орында тұрып қалмай, үнемі өзін жетілдіре білген адам міндетті түрде табысқа жетеді.
Бәсекеге қабілетті ұлт дегеніміз – осы.
Біз қолға алған реформалар елдің дамуына зор серпін берді. Қоғамның өзгерістерге деген үмітін оятып, әділдікке деген сенімді қалпына келтірді.
2019 жылдан бері Қазақстан экономикасының нақты өсімі 15,6 пайыз болды.
Еліміздің ішкі жалпы өнімі 288 миллиард долларға жетті, ал жан басына шаққандағы ішкі жалпы өнім 46 пайызға дейін артып, 14 мың доллардан асты.
Сыртқы сауда айналымы 45 пайызға жуық өсіп, 140 миллиард доллар болды. Негізгі капиталға салынатын инвестиция бір жарым есеге ұлғайды. Былтыр оның көлемі 19 триллион теңгеден асты.
Инвестиция білім-ғылым саласына 5 еседен астам, көлік саласына 3 есеге жуық, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету саласына 3,5 есе көп салынды.
Осы уақытта 500-ден астам мектеп бой көтерді. Көптеген денсаулық сақтау, спорт және басқа да әлеуметтік нысандар ашылды.
4400 шақырымға жуық автокөлік жолдары салынды және жөнделді. Жаңа темір жол желілері пайдалануға берілді. Ондаған өндіріс орны іске қосылды.
Мемлекет ауыл еңбеккерлерін қолдауды барынша күшейтті. Былтыр күзде 27 миллион тонна астық жинап, рекордтық көрсеткішке қол жеткіздік.
Кәсіпкерлікті дамытуға әрдайым баса назар аударылады.
Тұрғын үй құрылысының қарқыны едәуір өсіп, былтыр 19 миллион шаршы метр баспана пайдалануға берілді. Бұл да – бұрын-соңды болмаған жетістік.
2019 жылдан бері елімізде 250-ден астам жатақхана салынды. Соның нәтижесінде орын тапшылығы 6 есе қысқарды.
Студенттер саны ұдайы көбейіп, жоғары оқу орындарында 624 мың азамат білім алып жатқанына қарамастан, осыған қол жеткізе алдық. Бұл – жоғары көрсеткіш.
Еліміздің 90 мыңнан астам азаматы шетелде оқиды. Бұл біздің қоғамның ашықтығын көрсетеді.
Азаматтарымыз демалу үшін шетелге жиі шығатын болды.
Біздің көк төлқұжатымыз әлемдегі 92 мемлекеттің аумағына визасыз емін-еркін кіруге мүмкіндік береді.
Қазақстан – халықаралық аренада зор құрметке ие мемлекет, біздің елімізді «орта держава» деп атайтын болды. Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы Алматыда Орталық Азия мен Ауғанстан үшін Орнықты даму мақсаттары жөніндегі Біріккен Ұлттар Ұйымының аймақтық орталығын ашу туралы қарар қабылдады.
Осы шешім еліміздің әлемдегі ықпалы мен беделі зор екенін аңғартады.
Бұл деректер бәріміз бір ел болып атқарған жұмыстың бір парасын ғана көрсетеді.
Біз барлық сын-қатерді сенімді түрде еңсеруді және мәселенің бәрін байыппен, іскерлікпен шешуді үйрендік.
Ешқашан популизмге, менмендікке және жалған ұранға жол берген жоқпыз.
Әрдайым әділ диалог орнатуға ұмтылдық, қиындықтар пен қауіп-қатерлерді жасырмай, турасын айттық. Нақты ахуалды боямасыз көрсеттік, бос уәде де берген жоқпыз.
Ащы шындық бәріне бірдей ұнай бермейді. Бірақ мұндай қадам жағдайға тура қарап, жалған үмітке алданбау үшін керек.
Әдемі сөйлеп, уәдені үйіп-төккендер емес, мақсат жолында үздіксіз алға ұмтылып, жұртқа жаға бермесе де, аса маңызды шешім қабылдай білетіндер табысқа жетеді.
«Еңбек жолы мұратқа жеткізеді». Бұл – біз атқарып жатқан жұмыстың басты қағидасы.
Қазір геосаяси ахуал ушығып тұр. Мұндай кезде ел бірлігін, қоғамдағы татулық пен тұрақтылықты көздің қарашығындай сақтауымыз керек. Бұл – тұрақты дамуға қажетті ең басты шарт.
Еліміз терең әрі жан-жақты реформаларға енді ғана кірісті. Алдымызда күрделі жол тұр.
Біз озық ойлы ұлт ретінде тек қана алға қарауымыз керек.
Алдағы бірнеше он жылдыққа көз тігіп, ауқымды шаруаларды кезең-кезеңімен атқаруымыз қажет.
Біз ұзақ мерзімге арналған мақсатқа ұмтылуымыз керек.
Келешегіміз қандай болуы керек екенін нақты білуге тиіспіз. Себебі дұрыс мақсат қоя білсек қана, табысқа жете аламыз.
Тәуелсіздігіміздің 40 жылдығы жақындап келеді. Осы маңызды белеске қандай жетістікпен жетерімізді, оған дейін қандай тарихи міндеттерді орындауға тиіс екенімізді нақты білу маңызды.
Біз шындыққа тура қарауымыз керек. Еліміз бәрінен оза шауып, барлық салада және барлық бағытта бірінші қатарда бола алмайтынын түсінуіміз қажет.
Сондықтан біз өзіміздің басқалардан басым түсетін мықты тұстарымызды жақсы білуге тиіспіз.
Меніңше, Қазақстанның кемінде төрт салада орасан зор мүмкіндіктері бар. Атап айтқанда, цифрландыру ісі мен жасанды интеллект, көлік тасымалы, энергетика, агроөнеркәсіп кешені салаларында елімізді қамтамасыз етіп қана қоймай, аймақтық, тіпті, жаһандық ауқымда ықпалымызды жүргізе аламыз. Бұл қатарға адам капиталын да қосуға болады.
Цифрландыру және жасанды интеллектіні қолдану ісінде еліміз зор жетістікке жете алады.
Біз қазірдің өзінде Біріккен Ұлттар Ұйымының Электронды үкіметтің даму деңгейі жөніндегі рейтингінде 190 мемлекеттің ішінен алғашқы 25 елдің қатарына кіріп тұрмыз.
Бірақ мұнымен шектеліп қалуға еш болмайды. Қазақстанға келген шетелдіктерді мұндағы электрондық жүйенің айтарлықтай дамуы таңғалдырады.
Жоғары технологиялар экономиканың және мемлекетті басқару ісінің барлық саласын дамытуға тың серпін беріп, алға бастайды.
Үкімет озық цифрлық тәсілдерді және жасанды интеллектіні жаппай енгізу үшін қолайлы орта қалыптастыруға арналған жұмысты еселеп күшейтуге тиіс.
Біз мәліметтерді сақтайтын және өңдейтін мықты желі түзіп, технологиялық өнімдерді жаппай экспорттауға кірісуіміз керек.
Цифрландыру ісін табысты жүргізу және жасанды интеллектіні жаппай енгізу еліміздің энергетикалық әлеуетіне тікелей байланысты.
Әлемнің цифрландыру ісіне және жасанды интеллектіге негізделген жаңа технологиялық қалыпқа көшуі энергияны көп қажет ететін үдеріс екенін түсіну керек.
Мұндай жағдайда аймақтағы және дүние жүзіндегі энергия тапшылығы үздіксіз арта береді.
Сондықтан Қазақстан өзін электр қуатымен толық қамтамасыз етіп қана қоймай, оны әлемдік энергетика нарығына да экспорттайтын ірі елге айналуы керек. Бұл – уақыт талабы.
Азаматтарымыз референдумда бірінші атом электр стансасын салу туралы шешімге қолдау көрсетіп, осы стратегиялық міндетті орындауға жол ашып берді. Бұл қадам алыс болашақтағы ахуал қалай болатынын ескере отырып, энергетика саласын кешенді түрде, жан-жақты ойластырып дамыту қажеттігін көрсетеді.
Мәселе еліміздің энергияға деген қазіргі сұранысын қанағаттандыруға ғана тіреліп тұрған жоқ.
Біз үшін ел экономикасының ондаған жыл бойы қарқынды дамуына берік негіз болатын жаңа энергетика саласын қалыптастырудың стратегиялық маңызы бар.
Мен, дәл сол себепті, Қазақстанға бір емес, үш атом электр стансасын салып, ақырында толыққанды ядролық кластер қалыптастыру қажет деп есептеймін.
Осы міндеттің айрықша маңызды екенін ескеріп, мен Президент жанындағы Ядролық энергетика агенттігін құру туралы шешім қабылдадым.
Біз газ бен көмір өндіру ісіндегі мүмкіндіктерімізді, сондай-ақ жаңартылатын қуат көздерінің әлеуетін толық пайдалануымыз керек. Бұған кешенді көзқарас қажет.
Жер көлемі жөнінен әлемде тоғызыншы орын алатын еліміздің, жалпы, көлік-транзит саласында зор мүмкіндіктері бар. Бұл – айрықша назар аударуды талап ететін стратегиялық бағыт. Дүниежүзілік сауда-саттыққа тікелей байланысты болғандықтан оған барлық әлемдік державалар көңіл бөледі. Қазір халықаралық қатынас көлік-логистикалық бағыттар мен мүмкіндіктерді дамытуға ден қояды. Бұл іспен айналысуға біздің географиялық орналасуымыз ықпал етіп отыр.
Қазақстанды Еуразияның көлік-логистикалық хабына айналдыруға көп күш жұмсауымыз қажет. Бұл міндеттің де стратегиялық сипаты басым.
Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы әлеуеті зор екені белгілі. Енді соны тиімді пайдаланатын кез келді.
Еліміздің әуелгі мүмкіндіктеріне қарасақ, біз әлдеқашан әлемдегі алпауыт аграрлық мемлекеттің бірі болуға тиіс едік.
Бірақ ауыл шаруашылығына қажетті қаржы салынған жоқ. Оған қоса бұл салада жемқорлықпен айналысатын алаяқтар белең алды. Олардың ішінде мемлекеттік қызметшілер де болды. Жалған мәліметтердің кесірінен мемлекет қағаз жүзіндегі мал санына жылдар бойы субсидия төледі.
Қазір қордаланған мәселенің бәрін шешіп, агроөнеркәсіп кешенін жаңа деңгейге көтеру үшін көп жұмыс жасалып жатыр.
Біз алдағы бес жылда ауыл шаруашылығының жалпы өнімін екі есе көбейтіп, осы саладағы еңбек өнімділігін үш есе арттыруымыз керек. Бұл – өте маңызды міндет.
Қазақстан 10 жыл ішінде бидайды терең өңдеп, дайын өнім өндіретін және оны әлемдік нарыққа шығаратын ең үздік он елдің қатарына қосылуға тиіс.
Мен «Біздің басты күшіміз – адам және оның жасампаздық әлеуеті» деп үнемі айтып келемін. Өйткені білімді, еңбекқор әрі мақсатшыл азаматтар елімізді табысқа жеткізеді.
Қазақстанда азаматтарға дүниеге келгеннен бастап өмір бойы жәрдем беретін тиімді мемлекеттік қолдау жүйесі бар.
«Ұлттық қор – балаларға» және «Келешек» бағдарламалары, тегін орта білім, колледждер мен жоғары оқу орындарында білім алуға бөлінетін өте көп гранттар – мұның бәрі өскелең ұрпақтың қадамы нық болуына септігін тигізетін сан алуан шараның бір бөлігі ғана.
Адамға салынған инвестиция –мемлекеттің ең сенімді әрі дұрыс салымы.
Біз білім-ғылым, медицина, спорт, креативті индустрия салаларына қомақты қаржы бөлуді жалғастыра береміз.
Азаматтардың өзін жан-жақты дамытуы үшін барлық жағдайды жасаймыз. Себебі қазіргі заманда жекелеген адамдардың табысты болып, бақуатты өмір сүруі нағыз қуатты мемлекеттің көрсеткіші саналады.
Мен жоғарыда атап өткен басымдықтар, яғни ірі инфрақұрылымдық жобалар, цифрландыру мен жасанды интеллект, көлік транзиті мен энергетика, агроөнеркәсіп секторы және адам капиталы Қазақстанның жаңа әлемдегі орнықты дамуына жол ашатын негізгі факторлар болатыны анық.
Тағы да қайталап айтамын: қазір адамзат жаңа дәуірдің сипаты айқындалатын тарихи жолайрықта тұр.
Алға қарай қарыштап дамуға Қазақстанның мүмкіндігі жетеді.
Қазір жер шарының тұрғындары қартайып бара жатыр. Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстанды жас әрі білімді азаматтардың елі деп айтуға болады.
Біз еліміздің әлеуетін нығайта түсуіміз керек, яғни азаматтардың мұң-мұқтажына құлақ асатын және ең бастысы, мәселені тиімді шеше алатын әлеуеті мықты ел болуымыз қажет.
Сондықтан білім мен инновацияға негізделген дамыған әрі жоғары технологиялық экономика құруға тиіспіз.
Мұның бәрі азаматтар үшін жасалады. Себебі адам – біздің мемлекетіміз үшін ең басты құндылық.
Біздің ұлтымыздың арман-мұраты Әділетті, Қауіпсіз, Таза, Қуатты Қазақстанды құру идеясынан бастау алады.
Біз баршаға және әркімге зор мүмкіндік беретін мемлекет құрып жатырмыз.
Бұл – әр азамат өз қабілетін шыңдап, адал еңбегімен отбасын асырай алатын ел болу деген сөз.
Заң мен тәртіп – біздің мызғымас тұғырымыз. Бұл, ең алдымен, еліміздің әр азаматына және барша халқымызға ортақ тәртіп.
Ал біздің идеологиямыз – қарапайым әрі түсінікті. Бұл – жаһандағы аса күрделі геосаяси ахуалда елімізді жаңа даму деңгейіне көтеру үшін берік негіз қалау деген сөз.
Мемлекетіміздің тағдыры мен ұлтымыздың берекелі өмірі осыған тікелей байланысты.
Құрметті жиынға қатысушылар!
Сіздер Ұлттық құрылтай аясында көптеген бастама көтеріп, игі істерге ұйытқы болып жүрсіздер.
Отаншыл азаматтардың арқасында еліміз тұрақты дамып келеді.
Баршаңызға тағы да шынайы ризашылығымды білдіремін.
Бүгін өзекті мәселелер талқыға түсті, біз бұл мәселелер бойынша тиісті шешімдерді қабылдадық.
Алдағы уақытта да осылай береке-бірлікте болып, еліміздің болашағы үшін маңызды жұмыстарды бірге атқара береміз деп сенемін!
Ораза қабыл болсын!
Баршаңызға амандық тілеймін!
Уважаемые друзья!
Прежде всего хочу поздравить всех с Амал күні. Этот день открывает празднование Наурыза, которое в текущем году вновь совпало со священным месяцем Рамазан.
Эти светлые сакральные праздники взывают к добродетели, способствуя продвижению благородных и созидательных ценностей. Проведение Курултая в эти дни – хороший знак.
Ровно три года назад я выступил со специальным Посланием, в котором объявил о масштабных реформах, нацеленных на кардинальное обновление страны. Тогда же мною была выдвинута инициатива о создании Национального курултая. За три года наша страна сильно изменилась, встав на новые рельсы развития.
Политические реформы позволили провести всесторонние преобразования. По итогам всенародного референдума были внесены поправки в Конституцию, расширены полномочия Парламента, усилена подотчетность Правительства, улучшена система защиты прав человека, образован Конституционный Суд, созданы условия для активного участия граждан в процессе принятия решений. Осуществлены важные реформы во многих других сферах.
Через серьезную трансформацию прошли органы местной власти. За три с лишним года корпус сельских акимов обновился на 72%. Причем каждый третий новый аким ранее не работал на государственной службе. Одним словом, в систему местной исполнительной власти стали приходить новые люди.
В пилотном режиме избраны 45 глав районов и городов областного значения. С этого года все районные акимы будут избираться гражданами напрямую.
Выборы маслихатов всех уровней придали новый импульс деятельности представительной ветви власти в регионах. 90 процентов депутатов областных и районных маслихатов были избраны по одномандатным округам, то есть путем прямого голосования.
Такие масштабные изменения в системе власти беспрецедентны для нашего государства.
Члены Национального курултая вносят значительный вклад в модернизацию страны, объединяя граждан вокруг общих созидательных целей. Эта площадка с первых дней стала символом обновления, заложив новые стандарты общественного диалога. Там, где есть взаимное понимание и уважение, всегда будет согласие. В этом и заключается главная задача Национального курултая.
Со вчерашнего дня члены Национального курултая выдвинули ряд инициатив, обсудили актуальные вопросы общества и высказали конструктивные предложения.
Ответили на многие вопросы и приняли активное участие в дискуссии члены Правительства, представители Администрации Президента, депутаты Парламента.
Выражаю всем благодарность.
Сейчас хочу отдельно остановиться на ряде вопросов.
В первую очередь, представлю свое видение по поводу налоговой реформы, вызвавшей оживленные дискуссии в обществе.
Налоговая система – основа всей государственной системы. Если в бюджете не будет средств, то государство не сможет в полной мере выполнять свои функции, в том числе социальные обязательства. Об этом только что говорил известный экономист Жаксыбек Кулекеев.
Конструктивные мнения по вопросам налогово-бюджетной сферы также высказали члены Курултая Кайырбек Арыстанбеков, Марат Башимов, Ерлан Саиров, Расул Рысмамбетов и Мурат Абенов.
Важно всесторонне разъяснять гражданам суть решений, крайне необходимых для развития страны. Не все люди хорошо разбираются в экономике или финансах, и, возможно, не все одинаково понимают, для чего государство предпринимает те или иные меры. Поэтому надо доступным языком доносить до каждого смысл проводимых реформ.
Правительство представило новые подходы к налоговой реформе. Предлагаемые меры в целом верны, они учитывают базовые экономические и социальные факторы.
В профессиональных кругах, да и в обществе, уже сложилось понимание необходимости повышения ставки налога на добавленную стоимость. Хотя можно услышать и критические высказывания в адрес предлагаемых мер, в частности, по НДС, но такие мнения не учитывают реальную ситуацию.
Есть немало стран, которые по разным причинам не берут на себя больших социальных обязательств. А в Казахстане социальный блок занимает более половины бюджета.
Наше государство – социальное, поэтому мы продолжим инвестировать в образование, здравоохранение. Это наша конституционная обязанность. Но помощь следует оказывать действительно нуждающимся гражданам, злоупотребления, тем более, аферы недопустимы. Поэтому неприоритетные расходы будут сокращаться, необходимость в этом очевидна. Правительство до конца года должно окончательно определиться, каким образом такие расходы следует оптимизировать.
В Казахстане действуют различные налоговые режимы, многочисленные льготы и преференции, они сформировали в стране подобие налогового офшора. Появились две основные группы предпринимателей – те, кто, пользуясь лазейками в законодательстве, смогли уменьшить для себя налогооблагаемую базу, и те, кто добросовестно выплачивают все налоги. И вторая группа предпринимателей, естественно, оказалась менее конкурентоспособной.
Правительство обоснованно обратило внимание на такое явление, как дробление бизнеса с целью уклонения от уплаты налогов. К сожалению, такое происходит сплошь и рядом.
Надо признать, что дробление бизнеса стало следствием упущений в законодательстве, данный вопрос был недостаточно проработан и Правительством, и депутатами.
Опять погнались за красивыми показателями: дескать, в стране зарегистрировано более 2 миллионов налогоплательщиков – индивидуальных предпринимателей и юридических лиц. Но не проанализировали, какие это предприятия, откуда они взялись, в каком объеме платят налоги и платят ли вообще.
Но упреками делу не поможешь. Нужно в срочном порядке выправлять ситуацию. Это мое обращение к Правительству и Парламенту – следует срочно внести необходимые изменения в законодательство.
Надо понимать, что создание справедливой и эффективной налоговой системы – это вопрос именно будущего нашей страны, благополучия следующих поколений.
Власть поддерживала и будет поддерживать бизнес, здесь сомнений не должно быть. Но бизнес бывает законным и противоправным. Коль скоро мы говорим о необходимости соблюдения Закона и поддержания Порядка, то в первую очередь добропорядочные, ответственные и, главное, законопослушные предприниматели должны пользоваться поддержкой Правительства и власти в целом, получать соответствующие преференции.
Говоря о налоговой реформе, именно сейчас нужны решительные меры, в противном случае мы столкнемся с трудностями совершенно другого порядка.
Теперь что касается дискуссии о переходе на единый часовой пояс.
Правительство и Парламент обсудили этот вопрос. Проведены специальные исследования, которые не подтвердили критических опасений общественников.
Согласен с Правительством и большинством депутатов, а также со специалистами: в нашей большой по территории стране с относительно немногочисленным населением должен быть единый часовой пояс, который упрощает управление государством, помогает оптимизировать логистику и многие бизнес-процессы. Думаю, на этом дискуссию надо завершить, и тем более не следует политизировать данный вопрос.
Сегодня Бекзат Алтынбеков, а ранее Бактыкожа Измухамбетов и Светкали Нуржан уместно затронули весьма актуальную тему общественной этики.
В социальных сетях участились случаи оскорблений, унижения чести и достоинства людей, есть те, кто распространяет недостоверную информацию. Необходимо рассмотреть возможные меры пресечения таких неприемлемых действий.
Депутат Мажилиса Ермурат Бапи выражает обеспокоенность религиозной обстановкой в стране. Члены Курултая Дания Кыдырбаева и Олжас Сулеймен тоже говорят об усилении влияния нетрадиционных религиозных течений среди молодежи, особенно в сфере спорта.
В Казахстане гарантирована свобода вероисповедания, но беспорядок и вседозволенность недопустимы. Деструктивным течениям и чуждой нашей культуре идеологии, безусловно, нужно поставить заслон.
Важнейшая миссия религии – консолидация нации. Документы, регулирующие деятельность религиозных объединений, должны содействовать решению этой задачи. Необходимо всесторонне изучить данный вопрос и адаптировать законодательство к новым условиям.
Члены Курултая высказывают озабоченность по поводу еще одной актуальной проблемы – участившихся в последнее время случаев мошенничества.
Злоумышленники собирают деньги якобы на благотворительность и тратят их в личных целях. Многие люди становятся жертвами интернет-мошенников.
Кроме того, сейчас в стране развелось множество псевдопсихологов и коучей, которые учат людей жизни и зарабатывают на этом. Многие, доверившись им, в итоге оказались обманутыми. На мое имя поступает большое количество таких обращений.
Айгуль Орынбек справедливо поднимает данный вопрос.
Уполномоченным органам надо обратить внимание на эти проблемы.
В обществе есть критика в отношении фильмов, которые показываются в наших кинотеатрах.
В прошлом году в прокат вышло 94 фильма, снятых казахстанскими кинематографистами. То есть в наших кинотеатрах идет в основном отечественное кино. Это хорошая тенденция.
Но мы во главу угла должны ставить не количество, а качество. Дарить зрителям хорошее настроение и веселье – это одно, а продвигать непристойные модели поведения – совсем другое. У нас также появились фильмы, в которых пропагандируются насилие, жестокость и криминальная романтика. Здесь надо учесть такой факт, что в стране большинство фильмов сейчас снимается не по государственному заказу, а на частные средства.
Все мы хорошо понимаем, что кино – важный инструмент идеологии. Поэтому перед выпуском фильмов в кинотеатры следует предусмотреть меры для проведения тщательной предпрокатной экспертизы, в том числе снятых на частные средства.
Недавно вышел мультфильм «Шокан. Путешествие в Кашгарию». Это отличное произведение, благодаря которому дети могут много узнать о нашей выдающейся исторической личности – Шокане Валиханове.
Таких мультфильмов на казахском языке, показывающих национальную самобытность, должно быть больше. Это напрямую влияет на будущее нации. Поэтому необходимо определить правильное направление развития анимации.
Еще один важный вопрос. Ко мне с письмом обратилась известный адвокат Айман Умарова, она заострила внимание на непростой теме – условиях содержания в женских колониях. Особый акцент сделала на положении беременных женщин и женщин, имеющих малолетних детей. Согласен, наша уголовно-исполнительная система должна быть не карательной, а нацеленной на исправление осужденных.
Все лица, находящиеся в местах лишения свободы, независимо от их пола, равны перед законом. Однако, исходя из соображений гуманизма и не нарушая принципа «Закон и Порядок», мы могли бы пересмотреть юридические подходы к женщинам, имеющим несовершеннолетних детей.
Правоохранительным органам и депутатам нужно взвешенно изучить данный вопрос, внести предложения для его решения.
Актуальную проблему поднимает Дмитрий Павленко. Профессионально-технические колледжи должны учитывать спрос на новые специальности и ситуацию на рынке труда.
По оценкам экспертов, через определенное время численность населения северных регионов может существенно сократиться, а южных – значительно увеличиться, что еще больше усугубит диспропорции на рынке труда.
Правительству нужно обстоятельно заняться решением этой задачи. Следует масштабировать опыт Костанайского колледжа на северные регионы.
Члены Курултая постоянно поднимают актуальные общественные проблемы.
Некоторые «штатные критики» могут сказать, что указанные проблемы не самые главные, есть и другие вопросы, требующие внимания государства. Но надо иметь в виду, что жизнь наших граждан наполнена множеством совершенно земных проблем и обходить их стороной неправильно. Поэтому вопросы, касающиеся повседневной жизни наших граждан, остаются актуальными. Мы будем поднимать их и, самое главное, решать эти проблемы.
Поручаю уполномоченным органам внимательно рассмотреть все вопросы, которые накануне поднимались на рабочих секциях. Часть из них найдет отражение в моем сегодняшнем выступлении.
Уважаемые члены Национального курултая!
Мы последовательно осуществляем масштабные реформы и точечные преобразования во всех сферах, исходя из чаяний народа и требований времени.
Все поменять – для нас не самоцель. Главное – это постоянно улучшать проводимую работу, повышать ее эффективность.
Одной из основных задач, стоящих перед нами, является выстраивание системной и четкой работы государственного аппарата по каждому отдельно взятому направлению.
Как вы знаете, в стране действуют различные программы и комплексные планы. Срок действия ряда таких документов истекает в этом году. Безусловно, какие-то из них будут продлены, какие-то приостановлены. Правительству, после тщательного анализа, нужно принять конкретные решения.
Вместе с тем работа по направлениям, имеющим особое значение для будущего страны, должна идти непрерывно.
Так, в текущем году истекает срок действия Комплексного плана по борьбе с наркоманией и наркобизнесом, который был разработан в 2023 году. Очевидно, что такой документ нам крайне необходим. Борьба с этим социальным злом – одна из важнейших задач. Поэтому следует незамедлительно начать подготовку нового документа.
В этом году также завершается реализация Комплексного плана по защите детей от насилия и предотвращению подростковых суицидов.
Мы приняли конкретные меры по защите прав женщин и детей. В прошлом году во всех регионах открылись центры психологической поддержки детей. Важные изменения внесены в законодательство.
После принятия закона по борьбе с семейно-бытовым насилием ситуация в этой сфере значительно улучшилась. Однако в некоторых отдаленных районах до сих пор фиксируются подобные позорные факты. Ситуацию усугубляют граждане, попавшие под влияние нетрадиционных религиозных течений.
Представители местных властей и общественные деятели остаются в стороне от профилактики семейно-бытового насилия.
Кроме того, работа в этом направлении сейчас регулируется разными документами, она недостаточно скоординированная.
Поэтому считаю правильным сосредоточить все меры в рамках единой программы «Дети Казахстана».
Это будет очень важный документ. Уверен, свою лепту в его подготовку могут внести Правительство, депутаты Парламента, омбудсмен Динара Закиева и общественные деятели.
Чтобы вырастить прогрессивное поколение, образование и воспитание детей должны всегда идти вместе. Откровенно говоря, до этого в нашей образовательной системе больше внимания уделялось обучению, в то время как сфера воспитания была вторичной, в ней отсутствовал системный подход.
«Знания, данные без воспитания, – злейший враг человечества». Поэтому наряду с образованием очень важно уделять особое внимание воспитанию.
В прошлом году в школах была запущена программа «Біртұтас тәрбие». Ее принятие – это только начало, теперь эту программу необходимо внедрить во всех государственных образовательных учреждениях страны. В будущем данным документом нужно руководствоваться и частным школам. Воспитательная работа должна охватывать всех детей. Только тогда эта инициатива обретет общенациональный характер.
Конечная цель проекта – воспитание патриотичного, образованного, созидательного поколения, соответствующего идеалам концепции «Адал азамат». Я полностью поддерживаю предложение членов Курултая назвать данную программу «Адал азамат».
Члены Курултая Зульфия Байсакова и Бану Нургазиева высказались о необходимости пересмотра критериев государственного социального заказа и совершенствования законодательства о неправительственных организациях.
Гражданский сектор играет большую роль в реализации реформ и развитии общества. Партнерство государства и НПО способствует решению актуальных проблем, продвижению созидательных ценностей, формированию нового качества нации.
Поэтому для повышения эффективности государственного социального заказа нужен отдельный закон, соответствующий современным реалиям. Разумеется, законопроект должен пройти глубокую и всестороннюю экспертизу. Уполномоченным органам, при участии экспертов и общественных организаций, нужно заняться этим вопросом.
За последние годы мы пересмотрели и систематизировали подходы, связанные с государственными наградами. Теперь необходимо упорядочить ведомственные награды.
По сути эта работа осталась вне внимания государственных органов. Из-за отсутствия четких правил и единой базы данных присуждение некоторых наград происходит бессистемно. Есть даже случаи, когда один и тот же человек получал нагрудный знак одного и того же государственного органа несколько раз.
Ведомственные награды должны вручаться высококвалифицированным специалистам, чтобы способствовать повышению их профессионального статуса в обществе. К этому вопросу следует подходить очень серьезно.
Необходим единый стандарт и перечень ведомственных наград. Конечно, нужно учитывать специфику каждого учреждения, но важно выработать общие для всех подходы. Поручаю профильным органам принять соответствующие решения.
По моей инициативе начата большая работа по наведению порядка в сфере ономастики.
В вопросах наименования или переименования улиц и населенных пунктов местные исполнительные органы допустили много ошибок, вплоть до того, что присваивали имена по принципу землячества, родственных отношений. Поэтому было принято решение о централизации данной деятельности.
Депутаты поддержали эту инициативу. В результате у нас есть единый и четкий регламент ономастической работы. Теперь важно не только изменить процедуры, но и подойти к этой работе по существу. Нужно строго блюсти принципы исторической справедливости.
Наши выдающиеся исторические личности достойны увековечивания. Память о них – неотъемлемая часть общенациональной идентичности, хранить ее – наш гражданский долг.
Но нельзя превращать ономастику в инструмент прославления личностей, чьи «исторические заслуги» не подтверждаются никакими архивными документами. Причем мифологизацией советских деятелей, в том числе тех, которые были причастны к организации Ашаршылық, занимаются лица, сделавшие карьеру уже в независимом Казахстане. Это печальное явление, которое тяжело понять.
В целом, нужно упорядочить всю работу в данной сфере. Имена наших знаменитых предков, сыгравших действительно особую роль в истории страны, уже присвоены многим улицам и населенным пунктам. Настало время остановиться и более разборчиво подойти к увековечиванию памяти деятелей прошлого. В названиях городов и улиц должна отражаться сама история нашего народа.
Мы не до конца используем потенциал звучных географических названий и популярных в обществе традиционных топонимов.
При этом к переименованию сел, названия которых исторически устарели, нужно подходить крайне внимательно. Кампанейщина здесь недопустима. Важно проводить широкую разъяснительную работу и учитывать мнение жителей.
Что касается улиц, то в первую очередь надо дать названия безымянным улицам и повторяющимся топонимам. Из-за расширения населенных пунктов, застройки новых городских районов таких объектов в нашей стране тысячи. Это усложняет работу пожарных, полиции, скорой помощи и других служб.
Не должно быть вседозволенности и при наименовании частных объектов.
Иногда на улицах наших городов можно встретить вывески с совершенно непотребными названиями. Креатив – это, конечно, хорошо, но нормы общественного порядка и приличия нужно соблюдать. Поэтому и предприниматели должны ответственно подходить к вопросам ономастики.
Депутаты сейчас рассматривают поправки, согласно которым присвоить имя человека частному объекту можно будет только после согласия ономастической комиссии. Это правильное решение.
Совершенствование сферы ономастики, системы государственных и ведомственных наград, пропаганда созидательных ценностей, искоренение социальных пороков, развитие гражданского общества – это составные части большой идеологической работы.
Поэтому согласен с мнением, что необходим единый концептуальный документ, упорядочивающий всю проводимую работу в сфере внутренней политики.
Такое предложение высказывали члены Национального курултая Едил Жанбыршин, Айдос Сарым, Никита Шаталов, Гульмира Илеуова, Андрей Чеботарев, Данияр Ашимбаев, Марат Шибутов и другие. Они не только выступили с инициативой, но и разработали проект Концепции внутренней политики.
Государственным органам нужно всесторонне изучить его и тщательно проработать все аспекты.
Документ призван направить в единое русло деятельность всех уполномоченных структур и заинтересованных сторон. В нем должны быть четко прописаны цели, задачи и приоритеты идеологической работы государства.
В Концепции следует обозначить базовые общенациональные ценности и символы, отражающие нашу идентичность, образ жизни. Это нужно, прежде всего, для их глубокого укоренения в обществе, защиты и более широкого продвижения.
Большую роль в укреплении национальной идентичности играет наша исконная культура, в которой особое место занимает праздник Наурыз.
По моему поручению подготовлена новая концепция празднования Наурыза, который теперь отмечается в течение десяти дней, начиная с 14 марта, то есть с Амал күні. И каждый из этих праздничных дней получил определенное название.
Граждане позитивно восприняли данную инициативу, в частности, широкий отклик получил День национальной одежды. В обществе вырос интерес к национальной одежде, ее стали носить в школах и других учреждениях, в том числе крупных компаниях. Повышенный спрос способствовал открытию пошивочных цехов, появлению новых брендов и магазинов.
Таким образом, ношение национальной одежды постепенно становится обыденным явлением. Это очень хорошая тенденция. Чем облачаться в скрывающие лица черные одеяния, гораздо лучше носить одежду в национальном стиле. Тем более, что она очень гармонична и прекрасно смотрится, особенно красиво в ней выглядят женщины.
Наша национальная одежда ярко подчеркивает этническую идентичность, поэтому нужно ее всесторонне популяризировать.
В сфере культуры за годы Независимости проведена большая работа. Были возведены замечательные здания, в которых звучат произведения классической и современной музыки. Открылось много театров.
Развитие театров – один из важных показателей уровня культуры любой страны.
В Казахстане растет интерес к театральному искусству.
Театральные залы полны зрителей, билеты на премьеры распродаются за две-три недели вперед.
Особенно радует, что среди поклонников сценического искусства немало молодежи.
В настоящее время в Казахстане насчитывается 46 региональных театров, однако состояние многих из них оставляет желать лучшего. К примеру, в Семее в одном здании ютятся сразу три театра. Надо сделать упор на строительство и развитие театров именно в регионах.
Важно поддерживать русские и другие национальные театры, которые способствуют сохранению культурного многообразия нашего народа.
У нас также есть немало частных театров, которые доказывают, что это искусство может быть прибыльным.
Поэтому призываю бизнес активно включиться в поддержку театров в регионах.
В этом году мы отмечаем 180-летие великого Абая. Пять лет назад, в год 175-летнего юбилея великого мыслителя, на встрече с абаеведами в Семее я предложил создать Институт Абая.
На сегодня данная инициатива реализуется в формате цифровой платформы для помощи нашим диаспорам и иностранцам в изучении казахского языка. Важно трансформировать этот проект в сеть полноценных культурно-просветительских учреждений, действующих по образцу институтов Конфуция, Гете, Сервантеса.
Институт Абая призван стать проводником нашей культуры во всех ключевых странах-партнерах. В частности, такие центры могут быть открыты в Китае, Турции, Монголии и ряде других государств.
Поручаю Министерству иностранных дел, фонду «Отандастар» совместно с Министерством культуры и информации продолжить работу по открытию таких центров за рубежом.
Развитием и продвижением казахского языка активно занимается Международное общество «Қазақ тілі», деятельность которого мы должны все вместе и дальше поддерживать.
Культура – это не просто здания и учреждения, а твердая основа укрепления нашего национального самосознания в глобальном мире.
В рамках взаимодействия с ЮНЕСКО мы уделяем большое внимание внесению объектов материального и нематериального наследия Казахстана в международные списки.
Правительству следует активизировать работу по включению нашего документального наследия в реестр «Память мира», который наглядно демонстрирует интеллектуальный вклад наций в сокровищницу знаний человечества.
Новое время ставит перед нами новые задачи. Исторический опыт показывает, что многие страны смогли совершить прорыв в своем развитии благодаря гармоничному синтезу традиций и инноваций. Точно так же и нам необходимо вписать нашу самобытную культуру в реалии современного мира.
В нынешнее время сфера культуры и идеологии кардинально трансформируется под воздействием искусственного интеллекта. Но полностью полагаться на него нельзя, роль человеческого фактора по-прежнему присутствует.
На запрос сделать иллюстрацию или видео о современном Казахстане популярные сервисы иногда не дают правильную информацию. В Интернете пока недостаточно информации о Казахстане на самых распространенных мировых языках, прежде всего английском.
В Правительстве уже началась работа по оцифровке имеющихся у нас огромных объемов информации: архивов и справочных сведений, научных исследований, фотографий и иллюстраций, музыкальных композиций, произведений искусства. Предстоит создать национальный цифровой архив, который будет доступен отечественным и зарубежным разработчикам нейросетей.
В последние годы мы уделяем особое внимание развитию исторической науки как важному фактору укрепления национальной идентичности.
Нынешний Курултай проходит в канун 100-летия исторического решения о переносе столицы в Кызылорду.
Сто лет прошло и с момента возвращения исконного самоназвания нашего народа «қазақ». Конечно, истоки нашей государственности уходят вглубь веков. Однако мы должны открыто говорить, что возврат нашего исконного самоназвания стал важным шагом в восстановлении исторической справедливости.
Ключевую роль в этом сыграл Сакен Сейфуллин. Будучи главой правительства, он развернул идеологическую кампанию, написав статью «Давайте называть казахов казахами, исправим ошибку» («Қазақты қазақ дейік, қатені түзетейік»).
Такие знаковые вехи должны быть сохранены в исторической памяти народа.
В этой связи предлагаю следующее заседание Национального курултая провести в Кызылорде – городе, который в свое время был столицей нашей страны.
Здесь хотел бы отметить интервью известного писателя Толена Абдика, опубликованное в начале года в газете «Егемен Қазақстан». Он особое внимание обратил на наш давний императив «не будь только сыном своего отца – будь человеком» («Атаның баласы болма, адамның баласы бол»).
Тут я хочу сказать следующее: ставить свою нацию выше других – путь, который в конечном итоге ни к чему хорошему не приведет. Наш народ не хуже других – это истина, но мы должны говорить, что и не лучше других. Мы не ошибемся, если скажем, что наш народ гениальный. Но в мире немало гениальных народов, что тоже является истиной.
Возможно, такое мнение кому-то не понравится. Однако, как бы там ни было, о таких вещах надо говорить прямо, не искажая реальность в угоду кому-либо. На самом деле любой народ, каждая страна, следуя по пути прогресса, способны добиться впечатляющих успехов в развитии.
В целом, нам крайне необходим панорамный цивилизационный взгляд на историю, который на концептуально новом уровне соединит наше прошлое, настоящее и будущее.
Сегодня перед отечественной исторической наукой, перед нашими интеллектуалами стоит задача изучения нашей истории в контексте обширной цивилизационной парадигмы.
Если говорить прямо, то до сих пор прошлое Казахстана многими учеными, общественниками рассматривается через призму исторических обид. Это сужает восприятие нашей истории. Нам нужно думать шире, масштабнее.
Пользуясь возможностью, хотел бы предупредить против однобокого анализа и суждения о советском периоде. На мой взгляд, в этой общей для нас истории были, конечно, темные стороны, но были и светлые стороны. Это надо хорошо понимать. Иначе мы рискуем оказаться в плену заблуждений, которые выведут нас на неправильный путь общественно-политического развития со всеми вытекающими отсюда тяжелыми последствиями. Прошу иметь в виду.
Недостаточно изучать ранее не исследованные или малоисследованные темы. Мы должны заниматься позиционированием Казахстана как самостоятельной части мировой цивилизации. Важно в полной мере раскрыть уникальность и универсальность опыта нашего народа.
Это поможет и в понимании миссии современного Казахстана. Ведь быть одним из центров зарождения и развития номадической цивилизации означает не просто помнить свое прошлое, но и во имя общего блага объединять народы и культуры, эпохи и пространства.
Вся наша история учит нас не разделять, а связывать, не разрушать, а строить. Как сердце Великой степи Казахстан должен продолжать свою историческую миссию, превращая древние традиции номадов в мощную опору для неуклонного движения вперед.
При этом мы не должны мифологизировать свою историю и впадать в архаику. Необходимо комплексно и методично продвигать наше историко-культурное наследие, адаптируя его к реалиям XXI века.
Научные исследования, реставрация исторических памятников, проведение археологических раскопок, развитие музейного дела, изучение зарубежных архивов, возрождение национальных традиций – всю эту большую работу следует систематизировать.
Уважаемые участники заседания!
На площадке Национального курултая мы традиционно принимаем важные решения не только по социальным и культурно-гуманитарным вопросам, но и разрабатываем актуальные приоритеты по другим направлениям развития государства.
На текущем этапе первостепенные задачи государства – это создание новых точек экономического роста регионов и устранение дисбалансов в региональном развитии.
В этом году финансирование реального сектора экономики планируется увеличить почти в два раза, до 8 триллионов тенге. В последующие годы Правительству предстоит довести объемы фондирования реального сектора до 10 триллионов тенге. Речь, по сути, идет о беспрецедентных для нашей страны объемах поддержки бизнеса. Поэтому все разговоры о том, что власть, Правительство зажимают бизнес, абсолютно безосновательны. Бизнес был и остается в фокусе внимания Правительства.
Сегодня по всей стране реализуются крупные инфраструктурные проекты.
Уже в 2025-2026 годах намечен запуск газоперерабатывающего завода на месторождении Кашаган, магистрального газопровода «Талдыкорган – Ушарал» и второй нитки газопровода «Бейнеу-Бозой-Шымкент».
Правительство запланировало возведение электростанций на базе парогазовых установок в Кызылорде и Туркестанской области, будут модернизированы ТЭЦ-2 и ТЭЦ-3 в Алматы.
Начнет работу опреснительный завод в курортной зоне Кендерли, что обеспечит жителей Жанаозена стабильным доступом к питьевой воде.
Будут введены в эксплуатацию ферросплавные заводы в Караганде и Экибастузе, химический комплекс по производству минеральных удобрений в Жамбылской области.
Откроются автомобильные заводы в Алматы и Костанайской области.
Закончится строительство железнодорожного участка «Достык – Мойынты» и обводной линии станции Алматы, начнется новый проект «Кызылжар – Мойынты».
Будет достроен контейнерный хаб на побережье Каспийского моря в Актау.
Заработает международный аэропорт на территории СЭЗ «Хоргос – Восточные ворота», появятся аэропорты в курортных зонах Зайсан, Катон-Карагай и Кендерли.
Будет проложена волоконно-оптическая линия связи по дну Каспийского моря, что позволит создать цифровой коридор между Европой и Азией.
Большое значение имеет развитие автодорожной сети страны.
Пользуясь этой возможностью, хочу объявить о начале реализации еще одного важного проекта. Правительству поручено приступить к строительству автомобильной дороги от Астаны через Аркалык, Тургай и Иргиз с прямым выходом к Транскаспийскому международному транспортному маршруту. Новая магистраль позволит сократить путь между центральными и западными регионами страны на 560 километров.
Это масштабный проект, который придаст импульс развитию всего Тургайского региона. Кроме того, в Аркалыке следует восстановить аэропорт и построить там новый аэровокзальный комплекс. Все это не только укрепит транспортную связанность страны, но и будет способствовать освоению сельскохозяйственных земель и развитию животноводства в Центральном Казахстане.
И таких проектов у нас немало: в машиностроении, металлургии, нефтехимии, агропромышленной и транспортно-логистической сферах. В течение следующих четырех лет в стране каждый год будет запускаться около 200 инвестиционных проектов. Таким образом мы сформируем новый индустриальный каркас, укрепим транзитно-транспортный потенциал нашей страны.
Крупные инфраструктурные проекты крайне необходимы нашему государству, поскольку они усиливают экономические возможности регионов, создают тысячи новых рабочих мест и тем самым содействуют росту благосостояния граждан. В целом, реализация масштабных проектов – это единственный путь к укреплению регионального лидерства нашей страны.
Создав в 2022 году три новые области, мы придали мощный импульс их развитию. Это было верное решение: значительно улучшились социально-экономические показатели, в регионы пошли инвестиции. Все это напрямую отразилось на качестве жизни местных жителей. Но ситуация в новых областях должна быть на контроле Правительства, им надо помогать.
По моему поручению в области Абай и Восточно-Казахстанской области восстановлен статус нескольких приграничных районов. Этот шаг был хорошо воспринят гражданами. В новых районах вновь забурлила жизнь, стала улучшаться инфраструктура.
В Концепции развития сельских территорий определены основные приоритеты работы, касающейся приграничных районов. Ситуация в приграничных населенных пунктах напрямую влияет на безопасность государства и имеет стратегическое значение. Поэтому необходимо продолжать системную работу в этом направлении.
Партия Amanat предлагает принять новый закон, нацеленный на развитие таких районов. Поручаю Правительству совместно с депутатами всесторонне рассмотреть эту инициативу.
Через приграничные районы, как правило, проходят важные транспортно-логистические маршруты.
В текущем году следует завершить модернизацию 9 автомобильных таможенных постов. В результате их пропускная способность вырастет в 6 раз. Это внесет серьезный вклад в укрепление транзитного потенциала нашей страны.
Для сокращения разрывов в региональном развитии нужно определить регионы, отстающие по инфраструктуре, социальному обеспечению, экологическим показателям и другим ключевым параметрам. Нужно сфокусировать усилия центра на нивелировании таких диспропорций.
С этой целью сейчас разрабатывается Концепция регионального развития. В документе будут предусмотрены новые подходы, нацеленные на устранение дисбалансов между регионами и улучшение межведомственного взаимодействия.
Усилия регионов должны быть согласованы с работой, которую проводят отраслевые госорганы на республиканском уровне. Нужна скоординированная работа.
Это касается всех сфер. В частности, с наступлением весны в северных регионах тает снег, возникают риски затопления населенных пунктов. Думаю, и центральные, и местные власти сделали выводы из прошлогодних паводков. С наступлением лета усиливается пожарная опасность. Поэтому необходимо постоянно держать на контроле мероприятия по профилактике стихийных бедствий.
Я постоянно акцентирую внимание на задаче тотальной цифровизации и повсеместного внедрения искусственного интеллекта. Наступила новая эпоха, когда по сути определяется, какие страны смогут поставить новые технологии себе на службу, а какие останутся в хвосте прогресса.
Искусственный интеллект непосредственно участвует в кардинальной трансформации всех отраслей экономики и рынка труда. Меняются сама суть и формы человеческой деятельности. На этом фоне появилось новое явление – экономика инноваций, в которой на первый план выходят нестандартное мышление, творческая креативность и социальные навыки.
Применение искусственного интеллекта кардинально повысит эффективность использования бюджетных средств, улучшит налоговое и таможенное администрирование, оптимизирует государственные закупки, упростит все процессы взаимодействия граждан и государства.
Именно поэтому я лично занимаюсь вопросами цифровизации и искусственного интеллекта, встречаюсь с зарубежными специалистами, предпринимателями. Не все эти встречи выходят в официальную хронику, но хочу вас заверить, что данный вопрос находится под моим контролем. В скором времени, может быть к концу года мы объявим о том, что будет внедрена система Smart city в Астане. Мы здесь сотрудничаем с компаниями из ОАЭ, США. У нас тесное взаимодействие и сотрудничество с китайскими структурами. Думаю, что именно в этом направлении Казахстан должен достичь реального прогресса.
Профильным органам в тесной связке с экспертами и IT-специалистами надо постоянно искать и внедрять новые решения, нацеленные на сокращение издержек, повышение прозрачности и продуктивности во всех сферах. Этот вопрос – на моем особом контроле.
Цифровая трансформация экономики должна стать ключевым фактором усиления конкурентоспособности нашей страны. И здесь большую роль играет развитие индустрии цифровых активов и технологии блокчейна.
Необходимо принять срочные меры с целью либерализации регулирования отрасли для легального оборота цифровых активов, деятельности криптообменников, привлечения инвестиций в цифровой майнинг. Это укрепит позиции нашей страны как регионального центра цифровых финансовых технологий, позволит сократить теневой оборот цифровых активов, будет способствовать увеличению налоговых поступлений.
Здесь я Америку не открываю, но именно в Америке сейчас нынешняя администрация во главе с Президентом Трампом идет в этом направлении. Мы должны иметь это в виду.
В современном мире экономика, безусловно, должна опираться на инновации. Мы многое делаем для развития науки, особенно прикладного характера. Обеспечивается коммерциализация научных открытий, усиливается связь науки и производства.
Однако до сих пор в Казахстане нет ни одного наукограда. Знаю об идее создания наукограда близ Алматы, в районе Парка инновационных технологий «Алатау». Правительству нужно проработать данную инициативу и подготовить соответствующий закон.
Вторым наукоградом, как считают ученые, мог бы стать город Курчатов, который обладает соответствующим опытом и традициями.
Но предупреждаю: все эти планы должны базироваться на реальных расчетах и кропотливой работе по их реализации. Воздушных замков мы уже повидали сполна. Теперь спрос будет жесткий.
У нас есть такая болезнь: мы любим высказывать инициативы, а потом забываем о них, и они повисают в воздухе. Красивые планы – это хорошо, особенно когда их высказывают ученые, но нужен четкий расчет, в том числе и бюджетных возможностей. Главное – рациональное исполнение этих планов. Поэтому я предупреждаю, что предложение принимается в целом. Действительно, наукограды нужны. Логично их будет строить в Алматы и в Курчатове, но Правительство вместе с учеными и профильным министерством должны очень четко понимать, что нужен результат. Мы ввели практику стажировки ученых за рубежом, но поехали такие ученые, которые близко не стояли к науке. Я знаю одного человека, который в возрасте 78 лет поехал учиться по программе «Болашак». Какой «Болашак» в 78 лет? Все превращается в какое-то непонятное занятие.
Серьезной точкой роста регионов должен стать туризм. Укреплению туристического потенциала регионов способствуют проводимые там мероприятия республиканского и международного масштаба. Одним из таких проектов в текущем году станет «Ярмарка Содружества» в Таразе, на которую приглашены ремесленники и аграрии из многих государств.
Ярмарка не только углубит экономические связи с нашими партнерами, но и укрепит репутацию Тараза как одного из древнейших центров торговли и культуры, позволит привлечь в регион новые инвестиции и поток туристов.
В целом, в каждом регионе проходят подобные «якорные» культурно-туристические мероприятия, многие из которых уже стали традиционными и ожидаемыми.
Эти мероприятия нужно проводить преимущественно за счет спонсорских средств. Необходимо распределить их равномерно в течение года, заняться их брендированием и рекламой.
Каждое такое событие должно широко освещаться в СМИ, привлекать к себе внимание и внутри страны, и за рубежом. Это повысит интерес к регионам и будет способствовать развитию туризма. Туризм – это целая отрасль, в том числе бизнеса и экономики. Надо готовить специалистов.
Чрезвычайно актуальной стала задача охраны биологического разнообразия в нашей стране, известной во всем мире своими природными богатствами и, прежде всего, животным миром.
Знаю, что вчера во время рабочих секций партией «Ауыл» поднималась проблематика, связанная с сайгаками. Из регионов также поступают обращения от фермеров по этому поводу.
В 2019 году были приняты законодательные меры, направленные на ужесточение наказания за браконьерство. Я эту инициативу сам поднимал.
Благодаря этому и другим комплексным усилиям поголовье сайгаков в стране резко увеличилось. То есть для популяции сайгаков угрозы, которая раньше существовала, нет.
Вместе с тем возникли другие проблемы. Страдает сельское хозяйство. Есть риски ухудшения эпизоотической ситуации. В целом, возросла нагрузка на экосистему.
Поручаю Правительству всесторонне изучить вопрос с участием профильных специалистов и принять взвешенное решение.
Мы приступили к восстановлению популяции так называемого туранского тигра в Прибалхашье. Это сложная задача, сопряженная с решением целого ряда проблем, связанных с хозяйственной деятельностью.
На очереди – сохранение и преумножение численности снежных барсов.
Нашего пристального внимания требуют каспийские тюлени, розовые фламинго и другие уникальные животные, которыми одарила нас сама природа. Животный и растительный мир сейчас находится в опасности из-за деструктивной, разрушительной деятельности людей. Это надо с горечью признать.
Считаю необходимым создать Международный фонд охраны биологического разнообразия. Как Глава государства готов лично возглавить данную общественную организацию, чтобы подчеркнуть особую важность этой большой работы.
Попутно отмечу, что мы смогли внести в международный реестр наше достояние – тазы. Теперь весь мир знает, что это казахская порода охотничьей собаки, отличающаяся совершенно удивительными качествами.
Недавно я был в Париже, в Елисейском дворце. Видел двух тазы, которых я в свое время подарил Президенту Франции Эмманюэлю Макрону. Они очень довольны удивительными качествами этих собак.
В то же время нам нужно всегда уделять внимание сохранению чистоты и порядка. С прошлого года в стране проходит акция «Таза Қазақстан», которая получила широкую поддержку граждан и обрела общенациональный характер.
Сейчас на улице теплеет, и люди организуют субботники, убираются вокруг – это очень нужное дело. Как я уже говорил, «Таза Қазақстан» – не просто акция, она должна стать повседневным образом жизни каждого гражданина и всего нашего народа.
Два года назад мною был инициирован Национальный проект «Комфортная школа», направленный на ликвидацию дефицита ученических мест, аварийных школ и трехсменного обучения.
Акмолинская область первой завершила возведение всех запланированных в рамках проекта школ. В регионе открылись образовательные учреждения на более чем 12 тысяч ученических мест.
В остальных регионах темпы строительства не радуют. Правительству и Фонду «Самрук-Қазына» нужно активизировать эту работу. В ближайшее время проверю.
В этом году по всей стране будет построено свыше двухсот школ на 500 тысяч ученических мест. Хочу напомнить: совсем не обязательно строить школы только в рамках проекта «Комфортная школа», качественные стандартные школы тоже в большом спросе. Недавно я был в Талдыкоргане. Там обычная казахская школа, но вполне приличная. Такие школы нужно строить везде, потому что комфортные школы достаточно дорогие, и не в каждой области есть смысл их строить.
Необходимо в течение трех лет модернизировать 1300 школ, включая 900 на селе. К новому учебному году все государственные и частные школы должны быть оснащены оборудованием для обеспечения безопасности детей.
Продолжится масштабное развитие медицинской инфраструктуры по всей стране. До конца текущего года в рамках проекта «Модернизация сельского здравоохранения» предстоит построить 188 медицинских объектов.
Нужно ввести в эксплуатацию многопрофильную больницу в Риддере, Центр гематологии в Усть-Каменогорске, станцию скорой помощи в Актау, Национальный научный центр инфекционных болезней в Алматы, новый корпус Национального научного онкологического центра в Астане.
В 2026 году предстоит модернизировать 32 центральные районные больницы, а также завершить строительство больниц в Кызылорде и Мангистауской области. Срывы намеченных сроков недопустимы.
Определяющим фактором повышения качества жизни остается доступность жилья для граждан, особенно из социально уязвимых категорий. В прошлом году для таких граждан государством приобретена почти 21 тысяча квартир.
За последние два года в ряде городов страны (Семей, Тараз, Кентау, Уральск) были построены современные реабилитационные центры для лиц с особыми потребностями. До конца 2026 года нужно открыть такие центры в Актобе, Атырау, Кокшетау, Шымкенте и Талдыкоргане.
Кроме того, в каждом областном центре нужно создать центры реабилитации и развития особенных детей, включая детей с аутизмом. К сожалению, количество детей с таким диагнозом стремительно увеличивается во всем мире, и Казахстан не исключение. Поэтому родители детей с таким диагнозом вынуждены ехать в Астану, поскольку в областях нет таких центров. Поручаю Правительству и акимам немедленно приступить к решению этой задачи. В каждом областном центре должны быть построены такие объекты, где будут заниматься с особенными детьми и с детьми, которые получили диагноз аутизм.
Благодаря участию спонсоров и Фонда «Қазақстан халқына» определенные подвижки в деле имеются. Правительству и акимам следует активизировать данную работу.
В Казахстане каждый ребенок с особыми потребностями должен иметь возможность получить полноценное образование. Это принципиальный вопрос. Поэтому до конца текущего года надо разработать новый Закон, регулирующий комплексную поддержку детей с особыми потребностями.
Проведение заседаний Национального курултая в разных регионах дает хорошую возможность рассмотреть актуальные вопросы их развития. По моей инициативе в сегодняшнем мероприятии участвуют представители общественности Акмолинской области: ветераны, интеллигенция, гражданские активисты, предприниматели и молодежь.
Я придаю большое значение развитию Акмолинской области, поэтому хочу остановиться на ряде инициатив, которые следует реализовать в регионе.
Как вы знаете, 2025 год объявлен Годом рабочих профессий. Это важное решение нацелено на трансформацию технического и профессионального образования, повышение престижа рабочих профессий в обществе.
Нужно расширять возможности для молодежи, усиливать профориентацию, создавать условия для получения востребованных рабочих профессий. Эта задача адресуется руководителям всех регионов.
Правительству и акимату региона предстоит открыть в Косшы колледж международного образца, который обеспечит доступ молодежи к востребованному образованию. Это особенно актуально с учетом быстрого роста населения города и его близости к столице.
Большими перспективами обладает Бурабай, который уже приобрел широкую международную известность.
Принят Комплексный план развития курортной зоны до 2029 года. На его реализацию будет направлено около 140 миллиардов тенге, почти половина из них – частные инвестиции.
Задача Правительства и акимата области – обеспечить качественную реализацию мер, обозначенных в документе. В первую очередь необходимо, чтобы в Щучинско-Боровской курортной зоне развивалась инфраструктура, строго соблюдались все экологические требования, предоставлялись туристические услуги в соответствии с мировыми стандартами.
Визитной карточкой региона должен стать новый Конгресс-центр, который будет построен в Бурабае.
Возведение объекта не только усилит туристическую привлекательность курорта, но и решит проблему его загрузки в межсезонье. Поручаю Правительству и акимату региона детально проработать данный вопрос.
Огромный туристический потенциал области не исчерпывается только Щучинско-Боровской зоной.
Следует системно развивать и другие перспективные рекреационные направления – Зеренду, Сандыктау, Акколь.
Важно последовательно выстраивать большой туристический кластер, в который будут органично интегрированы все природные жемчужины и сакральные места региона.
При этом нужно внимательно следить за соблюдением законности при выделении земельных участков под строительство частных туристических объектов.
Уникальные природно-климатические условия области служат естественным преимуществом для создания современных оздоровительных комплексов. Надо продолжить развитие спортивных баз региона для подготовки наших национальных сборных по разным видам спорта, особенно зимним.
Представители Акмолинской области традиционно вносят большой вклад в копилку страны на мировых и континентальных соревнованиях в зимних видах спорта. Здесь считаю необходимым обратить особое внимание на развитие футбола по всей стране.
Большинство областных стадионов следует реконструировать или же приступить к строительству новых футбольных стадионов с привлечением спонсорских средств. Этот вопрос я буду держать на контроле. В каждом областном, районном центре, в поселках и селах должны появиться детские футбольные площадки. Это задача на ближайшие два года. Проверим ее исполнение.
Только так мы сможем поднять на новый уровень этот популярный во всем мире спорт, который является социальным по своему характеру и массовым.
Привлекая детей, юношей к футболу, мы сможем в значительной степени решить проблему лудомании, наркотизма.
Профильное министерство, Федерация футбола, местные исполнительные органы, предприниматели должны в практическом плане приступить к коммерциализации клубного футбола.
Клубы не должны полагаться только на областные бюджеты, нужно учиться зарабатывать самим, как это происходит во всем мире.
Поэтому призываю предпринимателей посмотреть на клубный футбол как на бизнес. Мировой опыт показывает, что без приватизации дело не сдвинется с места. Если клубы будут частными, то они получат право приглашать иностранных спортсменов.
Популяризация спорта, особенно среди детей и молодежи, – это залог здоровья нашей нации.
В последние годы благодаря поддержке государства детский спорт получил хороший импульс, но этого недостаточно.
Думаю, бизнес также способен внести большой вклад в приобщение подрастающего поколения к физической культуре и спорту.
В Астане есть успешный пример частного детского развивающего центра, в котором имеются как творческие кружки, так и отдельные спортивные секции. Нужно распространить такой опыт на все регионы.
Государство уделяет особое внимание развитию спортивной инфраструктуры по всей стране.
В этом году завершится строительство Национального университета спорта в Астане, гребного канала в Туркестане, футбольного стадиона в Кызылорде, физкультурно-оздоровительного комплекса в области Жетысу, спорткомплекса для лиц с особыми потребностями в Уральске.
В Кокшетау в текущем году начнется возведение многофункционального спортивного комплекса, не имеющего аналогов в Казахстане.
Правительству необходимо проработать финансирование данного проекта из Специального государственного фонда, который пополняется за счет возврата незаконно выведенных активов.
В целом, за три года в страну уже возвращены активы на сумму, превышающую два триллиона тенге. Крайне важно, что эти средства идут на решение насущных экономических и социальных задач в регионах.
«Сильные регионы – сильная страна» – один из незыблемых принципов моего политического курса.
Следуя ему, Правительство приняло решение оставить в силе социальный налог, поступающий в распоряжение областей. Но акимы областей должны рационально и рачительно расходовать бюджетные средства с упором на социально значимые проекты, идущие на пользу народу.
Уверен, что представленные сегодня инициативы и проекты будут содействовать сбалансированному развитию регионов и дальнейшему прогрессу нашей страны.
Уважаемые соотечественники!
Все мы стали свидетелями и даже участниками масштабной трансформации мира. Его эволюция очевидна. Появились новые смыслы и нарративы, неординарные взгляды и подходы к решению узловых международных проблем.
Беспрецедентная конфликтность, острый кризис взаимного доверия, ползучая эрозия международного права, экономические войны стали неотъемлемой частью нынешней ситуации в мире. Все это происходит на фоне появления нового технологического уклада, обострения борьбы за критические ресурсы, переформатирования производственных и торгово-логистических цепочек, техногенных и природных катастроф.
Звучат мнения авторитетных политиков и аналитиков, что мир находится в преддверии неуправляемого хаоса или нового смутного времени. Другими словами, старый миропорядок рушится, а контуры нового времени пока четко не проявились.
Буквально на наших глазах история выходит на новый виток спиралевидного развития. Утрачивает свою актуальность глобализм, на первый план выходят государственный национализм, стремление к разделу сфер влияния, регионализация мировой политики.
Многим странам десятилетиями навязывали так называемые демократические моральные ценности, включая ЛГБТ. Этим занимались международные неправительственные фонды и организации. И под этой вывеской они грубо вмешивались во внутренние дела многих стран.
На поверку все оказалось проще простого – разворовывались миллиардные бюджеты. Личные капиталы практически всех радетелей за «прогресс и демократию», «права человека», «свободу прессы», «борьбу с коррупцией» никак не совпадают с их заработной платой.
Поэтому работа, развернутая нынешней американской администрацией во главе с президентом Трампом, по выявлению масштабных злоупотреблений и разоблачению политического лицемерия «глубинного государства», восстановлению традиционных моральных ценностей заслуживает поддержки. Всем известно, все, что делается в США, имеет непосредственное значение для всего мира.
Мы всегда исходили из необходимости баланса исторических, традиционных и современных ценностей. Гораздо раньше призывали к политическому прагматизму и говорили о важности утверждения Закона и Порядка. Нынешние мировые события показали верность нашего курса.
Конечно, нужно всегда учитывать то, что происходит за рубежом, но мы должны ориентироваться, прежде всего на свою внутреннюю повестку.
Для защиты своих национальных интересов мы должны и далее действовать прагматично, рационально. Отбросить все исторические обиды, перестать кичиться прошлым и впадать в бесплодное критиканство. Решительно бороться с социальным иждивенчеством и политической близорукостью. Всячески противостоять крайним взглядам, потому что мир вокруг не черно-белый.
Нельзя по любому поводу зацикливаться на бесконечном поиске виноватых и посыпать голову пеплом. Такие явления в общественном сознании идеологически, культурно ослабляют нашу нацию, которая может стать легкой добычей в этом жестоком мире.
Одним словом, нам необходимо укрепить наше национальное мышление. Чтобы быть по-настоящему конкурентоспособными в эпоху глобальной неопределенности, мы должны стать зрелой нацией во всех проявлениях: цивилизованной, адаптивной, целеустремленной.
Никто за нас не сделает Казахстан развитым и процветающим государством, наша страна нужна только нам, ее гражданам. Мы должны полагаться только на собственные силы и возможности. Поэтому нам как нации предстоит избавиться от всего, что мешает двигаться вперед, и обрести себя в новом качестве.
Нам следует подготовить страну к надвигающимся глобальным переменам, сделать Казахстан сильным государством, способным справиться с любыми вызовами. Это моя главная миссия как Президента, и это основная задача всей нашей нации.
Каждый гражданин должен осознать простую истину – секрет успеха заключается в том, чтобы постоянно стремиться стать лучше. Это и есть конкурентоспособность нации.
Начатые нами реформы задали мощный импульс развитию страны, пробудили в обществе надежду на перемены, вернули веру в справедливость.
С 2019 года экономика Казахстана выросла на 15,5% в реальном выражении. ВВП страны достиг 288 миллиардов долларов, а ВВП на душу населения увеличился почти на 46%, превысив 14 тысяч долларов. Внешнеторговый оборот вырос почти на 45% и составил 140 миллиардов долларов. Объем инвестиций в основной капитал увеличился в полтора раза, составив в прошлом году свыше 19 триллионов тенге.
Более чем в 5 раз выросли инвестиции в образование и науку, в 3,5 раза – в здравоохранение и социальное обслуживание, почти в 3 раза – в транспортную отрасль.
За это время возведено более 500 школ, открыто множество медицинских, спортивных и других социальных объектов. Построено и реконструировано почти 4400 километров автомобильных дорог, запущены новые железнодорожные линии, созданы десятки новых производств.
Государство значительно усилило поддержку аграриев. Прошлой осенью были собраны рекордные 27 миллионов тонн зерна.
Постоянное внимание уделяется развитию предпринимательства. Значительно увеличились темпы жилищного строительства, объем которого в прошлом году достиг беспрецедентных 19 миллионов квадратных метров жилья.
С 2019 года в стране построено более 250 студенческих общежитий, что позволило сократить дефицит мест в 6 раз. И это на фоне роста числа студентов, сейчас в отечественных вузах обучается 624 тысячи человек. Это большое количество.
Свыше 90 тысяч наших граждан учатся за рубежом, что подчеркивает открытость нашего общества.
Казахстанцы стали чаще выезжать за границу на отдых. Наш национальный бирюзовый паспорт позволяет его обладателям без получения виз пересекать границы 92 государств.
Наша страна пользуется уважением на международной арене, Казахстан называют «средней державой». Недавно Генеральная Ассамблея ООН приняла резолюцию об открытии в Алматы Регионального центра по Целям устойчивого развития для стран Центральной Азии и Афганистана. Это свидетельство влияния и авторитета нашей страны в мире.
Все эти цифры и факты показывают лишь часть проведенной всеми нами работы. Мы научились уверенно преодолевать все вызовы, спокойно и деловито решать все возникающие проблемы. Никогда не увлекались популизмом, самолюбованием и громкими лозунгами.
Мы всегда выступали за честный диалог, прямо и открыто говорили о трудностях и угрозах, не приукрашивая реальность и не давая пустых обещаний. Иногда правда нелицеприятна, зачастую она никому не нравится. Раньше за правду гонцам, которые ее приносили голову сносили. Но правда нужна для того, чтобы трезво оценивать ситуацию и не питать ложных иллюзий.
К успеху приходит именно тот, кто неуклонно идет к своей цели, принимая не совсем популярные, но крайне важные для достижения цели решения. «Дорогу осилит идущий» – это основной принцип нашей работы.
В условиях геополитической напряженности нам крайне важно как зеницу ока беречь главное условие нашего устойчивого прогресса – общенациональное единство, согласие и стабильность в обществе.
Мы только начали глубокие и всесторонние реформы, впереди нас ждет нелегкий путь. Как прогрессивная нация мы должны смотреть только вперед, действовать масштабно и последовательно, с перспективой на несколько десятилетий.
Нам нужны долгосрочные цели, четкий образ будущего, потому что правильное целеполагание – это основа основ любого успеха. Уже в обозримой перспективе нас ждет 40-летие Независимости.
Крайне важно иметь четкое представление, с каким багажом мы подойдем к этому знаковому рубежу, какие исторические задачи мы должны решить к этому времени.
Мы должны быть реалистами и понимать, что не можем быть в числе первых во всех отраслях и направлениях. Поэтому нам нужно иметь четкое представление о наших конкурентных преимуществах.
На мой взгляд, у Казахстана есть огромные возможности как минимум в четырех направлениях, по которым мы способны не только стать самодостаточными, но и задавать тон в региональном и даже глобальном масштабе.
Цифровизация и искусственный интеллект, транспорт и транзит, энергетика, агропромышленный сектор, и, конечно, особняком стоит человеческий капитал.
Что касается цифровизации и внедрения искусственного интеллекта, то у нашей страны есть возможность добиться прорыва.
Казахстан уже сейчас входит в первые 25 стран рейтинга ООН по уровню развития электронного правительства, охватывающего более 190 государств. Но останавливаться на достигнутом ни в коем случае нельзя. Иностранные представители, когда приезжают в Казахстан, удивляются, насколько электронные системы развиты здесь.
Высокие технологии станут локомотивом развития всех отраслей экономики и государственного управления. Правительство обязано кратно усилить работу по формированию благоприятной среды для повсеместного внедрения передовых цифровых решений и искусственного интеллекта.
Нам предстоит создать мощную архитектуру хранения и обработки данных, начать массово экспортировать технологические продукты. Успешная цифровизация и повсеместное внедрение искусственного интеллекта напрямую зависят от энергетического потенциала страны.
Надо понимать, что мировой переход на новый технологический уклад, основанный на цифровизации и искусственном интеллекте, – энергозатратный процесс.
В таких реалиях энергодефицит в регионе и мире будет неуклонно расти. Поэтому Казахстан должен не только достичь полного самообеспечения электроэнергией, но и стать крупным экспортером на мировом энергетическом рынке. Это веление времени.
Одобрив на референдуме решение о строительстве первой АЭС, граждане дали старт решению данной стратегической задачи. Это означает, что мы должны подойти к развитию энергетики вдумчиво, комплексно, с учетом дальней перспективы.
Вопрос ведь не в том, чтобы обеспечить только текущие энергопотребности страны. Для нас стратегически важно создать новую энергетическую отрасль, которая обеспечит прочную базу динамичного экономического развития на десятилетия вперед. Именно поэтому считаю необходимым возвести не одну, а три атомные электростанции и, в конечном счете, сформировать полноценный ядерный кластер.
С учетом исключительной важности данной задачи мною принято решение создать Агентство по ядерной энергетике при Президенте.
Нам предстоит в полной мере реализовать свои возможности в газовой и угольной генерации, а также потенциал возобновляемых источников энергии. Здесь должен быть комплекс мер.
Наша страна обладает девятой территорией в мире, которая открывает многообещающие перспективы в развитии транзитно-логистической сферы. Это стратегическое направление, на которое обратили внимание все мировые державы, вся мировая торговля. Все международные отношения сейчас сконцентрированы на вопросе развития транспортно-логистических направлений и возможностей. Поэтому заниматься этим нам диктует сама география.
Нам предстоит нарастить усилия для превращения Казахстана в Евразийский транспортно-логистический хаб. Это тоже задача стратегического порядка.
Потенциал сельского хозяйства Казахстана известен, теперь пришло время его эффективного использования.
Со своими исходными данными наша страна давно могла стать одной из ведущих аграрных держав мира. Однако отрасль страдала от недофинансирования, в ней доминировали латифундисты и аферисты, включая госслужащих. Из-за приписок государство годами субсидировало несуществующий скот.
Сейчас проводится большая работа, чтобы разгрести весь ворох накопившихся проблем, вывести агропромышленный комплекс на качественно новый уровень.
Стоит задача в ближайшие пять лет в два раза увеличить валовый выпуск продукции сельского хозяйства и в три раза повысить производительность труда в отрасли. В течение 10 лет Казахстан должен войти в десятку мировых производителей и поставщиков продуктов глубокой переработки зерна.
Я постоянно говорю, что наша главная сила в людях, в их созидательном потенциале. Потому что именно образованные, трудолюбивые и целеустремленные граждане приведут нашу страну к успеху.
В Казахстане уже сформирована эффективная система господдержки, сопровождающая граждан с момента рождения и на протяжении всей жизни.
Программы «Нацфонд – детям» и «Келешек», бесплатное школьное образование, большое количество грантов на обучение в колледжах и вузах – это лишь часть мер, которые помогают подрастающему поколению встать на ноги.
Инвестиции в людей – самые надежные и правильные вложения государства.
Мы продолжим вкладывать значительные средства в образование и науку, медицину, спорт, креативную индустрию. Будем создавать все условия для полноценной самореализации граждан, поскольку в современном мире именно успех и благополучие отдельно взятого человека выступает мерилом подлинной силы государств.
Уверен, обозначенные мною приоритеты – цифровизация и искусственный интеллект, энергетика, агропромышленный сектор, человеческий капитал – станут основополагающими факторами устойчивого прогресса Казахстана в новом мире.
Еще раз повторяю: сейчас человечество находится на историческом перепутье, которое предопределит характер новой эпохи.
Казахстан имеет хорошие возможности для рывка вперед в своем развитии. На фоне стареющей планеты Казахстан можно назвать страной с молодыми и образованными гражданами.
Нам предстоит усилить потенциал государства, сделать его более эффективным в плане удовлетворения справедливых нужд граждан. Мы обязаны построить развитую и высокотехнологичную экономику, основанную на знаниях и инновациях. И все это мы будем делать для людей, ради людей, потому что люди – это главное богатство нашего государства.
Наша национальная мечта исходит из идеи построения Справедливого, Безопасного, Чистого, Сильного Казахстана. Мы созидаем государство широких возможностей для всех и каждого.
Государство, в котором граждане могут всецело реализовать свои способности и честным трудом обеспечить благополучие своей семьи.
Наше твердое основание – это Закон и Порядок. В первую очередь это означает личную и общую дисциплину всех и каждого. Наша идеология проста и понятна.
Она заключается в том, чтобы в условиях беспрецедентного геополитического шторма заложить прочный фундамент для качественно нового этапа развития страны.
От этого зависит судьба нашего государства и благополучие нашей нации.
Уважаемые участники заседания!
Выдвигая инициативы на площадке Национального курултая, вы выступаете движущей силой многих созидательных начинаний.
Выражаю искреннюю признательность всем патриотичным гражданам, благодаря которым наша страна следует по пути поступательного прогресса.
Сегодня мы обсудили многие актуальные вопросы. Уверен, мы продолжим вместе решать задачи, важные для будущего нашей страны.
Ораза қабыл болсын!
Желаю всем благополучия!
Загрузка...
